Esra Apaydın: ‘Pastutmazlar sıradan bir aile değil’

Çok değil, çabucak hemen hepimizin hatırlayacağı kadar kısa bir vakit evvel bozulan bir eşya tamire giderdi; annelerimizin dikiş kutuları, babalarımızın alet çantaları eksik olmazdı. Artık ise pek çok şey için “kullan-at” dönemi başladı. Bunda, kapitalizmin gereksinimden çok tüketimi kışkırtan tabiatının, tamiri ve üretimi değersizleştirip yerine daima yenisini almayı dayattığı bir kültür yaratmasının tesiri büyük.

Pastutmaz Ailesi – Shiny ,Esra Apaydın-Pierre Can Apaydın, 64 syf., Eksik Modül Çocuk Yayınları, 2024

Eksik Modül Çocuk Yayınları tarafından yayımlanan Pastutmaz Ailesi serisinin ilk kitabı Shiny, tüketim kültürüne ve “kullan-at” anlayışına yaratıcı bir tenkit getiriyor. Esra Apaydın’ın yazdığı, Pierre Can Apaydın’ın resimleyip hikâyeleştirdiği Pastutmaz’lar, farklı yeteneklere sahip, yeterlilik dolu karakterleri ve ayrıntılara gizlenmiş ince iletileriyle hem çocuklar hem de yetişkinler için derinlikli bir okuma tecrübesi sağlıyor. Pastutmaz Ailesi sıradan bir aile değil; eski eşyaları dönüştüren, sınırsız hayal gücünden beslenen, üretken ve dayanışmacı bireylerden oluşuyor. Bu taraflarıyla kıssa, tüketim odaklı bir dünyada üretimin, yaratıcılığın ve paylaşımın değerini güçlü bir formda vurguluyor.

Pastutmaz Ailesi’ni şekillendirirken hem kendi ömürlerinden hem de toplumsal sorunlara dair gözlemlerinden ilham alan Esra ve Pierre Can Apaydın, kitaptaki karakterleri sırf farklı yetenekleriyle değil, ortak bedelleriyle de okurlarına aktarıyor. Çocukların yaratıcılığını teşvik eden, yetişkinlere ise sistemin kişiselliğe dayalı çarklarına karşı kolektif bir alternatif sunan Pastutmaz Ailesi: Shiny, tüketim kültürünün sorgulanması gerektiğini hatırlatan çağdaş bir masal olarak dikkat çekiyor. Küçük okurlara üretimin keyfini, büyük okurlara ise dayanışmanın gücünü anlatmayı başaran bu kitap vesilesiyle, Esra ve Pierre Can Apaydın’la konuşma fırsatı yakaladık.

“Pastutmaz Ailesi: Shiny” Eksik Kesim Çocuk tarafından yayımlandı. Kitabın fantastik dünyası ve yaratıcı karakterleri çocuklar için eğlenceli olduğu kadar yetişkinler için de derin manalar taşıyor. Bunda çizimlerin de tesiri büyük. Bu aileyi yaratırken ilham aldığınız kaynaklar oldu mu?

Pastutmaz Ailesi, sıradan bir aile değil. Ailenin her üyesi farklı yeteneklere sahip, lakin hepsinin yeterlilikle dolu sıcacık bir kalbi var. Sınırsız hayal güçlerinden besleniyor, memnunlukla yaratıyorlar. Yaratıcı oldukları kadar cesurlar, mert oldukları kadar da macera sever.

Ailenin en büyüğü Jo Amca, dahi bir mekanisyen. Garajında paslanmış, yıpranmış, eskimiş her şeyi yeniye dönüştürür. Herkesin hurda yığını gördüğü yerde, o hazineler görür. Garajın ressamı Kuzen Manuel, boyalarıyla hayata renk katanlardan… Ailenin birbirine benzemez ikizleri; Andy ve Ruby. Daha konuşmadan oyuncaklarını tamire başlayan Andy, tam bir yaratıcı çocuk. Ruby ise özgür tabiat kızı. Bütün gün kelebeklerin peşinden müzik söyleyerek koşabilir. Tüm canlılarla anlaşır; kalbinde “şefkat tüyü” taşır.

Jo Amca, Pastutmaz Garajı’nda başını otomobillerden kaldırmaz sanmayın, kendisi tıpkı vakitte bir edebiyat tutkunu. Köpeklerine en sevdiği müellifin ismini koymuş mesela.

Küçük köpek Victor, ailenin kuşkucusu. Yüzünün yarısını kaplayan gözleri daima açık. Hiçbir ayrıntı gözünden kaçmaz, ciddiyetini hiç bozmaz. Hugo ise ailenin hiç büyümeyen yaramaz köpeği. Her vakit şaşkın ve heyecanlı, biraz da korkak.

Her karakter yaratıcısından modüller taşır tabi ki. Öykünün yaratıcıları olarak biz de hayata Pastutmaz’lar ile birebir pencereden bakan bir aileyiz. İkizlerimiz artık genç oldular, onların büyüme süreçlerinden izler var öykümüzde, hayatımıza konuk olmuş çok sevdiğimiz hayvan dostlarımızdan da…

Hikâyenin ana yerlerinden olan Pastutmaz Garajı, Can’ın ilgi alanlarından ve yaratıcı dünyasından bir kesit aslında. Suadiye sokaklarında geçen çocukluğu ve BMX bisikleti, Paris’te birinci gençlik yıllarında tutkuyla yaptığı bicross sporu, yetişkinliğinde ise klasik motorlara olan ilgisi ve “custom” dünyası Pastutmaz Ailesi’nin ilham kaynaklarından…

Pastutmaz Ailesi’nin eski eşyaları yenileyerek kullandığı yaratıcı yaklaşım, tüketim kültürüne karşı bir tenkit sunuyor. Yetişkinler bu eleştiriyi daha kolay fark ederken, çocuklar için öykü nasıl mana kazanıyor?

Çocuklukta tohumları atılan yaratma, üretme, dönüştürme tutkusu, kişinin tüm hayatına taraf verebilir. Yeni jenerasyonun öğrenmesinin ön şartı ise keyif alması. Didaktik ve sıkıcı yollarla onlara ulaşmak mümkün değil. Çok küçük yaşlardan itibaren maruz kaldıkları uyaranlar sayesinde görsel olarak daha güçlü bir algıya sahipler. Yaratıcı ayrıntıları çabucak fark ediyorlar. Pastutmaz Ailesi’nde görsel olarak güçlü, kurgusal olarak katmanlı bir öykü yarattık. Evvel görsellikle ilgilerini yakalamayı, sonra kolay ve samimi bir anlatımla onları bu dünyanın içine çekmeyi amaçladık. Hayata sırf “tüketim” değil “üretim” penceresinden bakmayı, farklı düşünmeyi, sorgulamayı ise karakterlerin özellikleri ve dönüşümleriyle anlattık. Çocuklar, karakterlerimizle bağ kurduklarında aslında bu temaları da içselleştirmiş oluyorlar…

Aile bireylerinin farklı yeteneklere sahip olması, kolektif yaklaşımı savunmaları, düzgünlüğü ve dayanışmayı öne çıkarmaları “Şirinler” köyüne benzeri bir yapı oluşturuyor. Bu yapıyı oluştururken hangi noktalara dikkat ettiniz?

Ailenin özünde güzellik ve karşılıksız sevgi var. Yetenekleri ve sınırsız hayal güçleriyle orjinal bir aileye dönüşüyorlar. Üzerine yürek ve maceraperestlik eklendiğinde ise Pastutmaz Ailesi’nin fantastik kıssaları başlıyor.

Her karakter “farklı” ve “özgün”, lakin aile içinde birbirlerini tamamlayan özelliklere sahipler; dahi mekanisyen Jo Amca’yı, sanatçı Kuzen Manuel tamamlıyor; mahir ve yürekli Andy’yi, tüm canlılarla anlaşabilen Ruby, kuşkucu Victor’u ise şaşkın Hugo… Sevdikleri şeyleri yapmanın, yaratıcı ve üretici olmanın memnunluğunu ve gücünü yayıyorlar etrafa; kasabanın en tanınan ailesi olmaları da bu yüzden.

7’den 77’ye herkes Pastutmazlar’ı sevebilir, kendinden bir şeyler bulabilir. Karakter ve kıssa yaratımında vakitsiz ve kozmik olmaya bilhassa dikkat ettik.

Barbar Furax karakteri, öykünün ana çatışmasını temsil ediyor. Onun öykü içindeki rolü ve dönüşümü hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Hikâyenin berbatı Furax, tam bir barbar. Acımasız ve umursamaz. Yeteneğini ve gücünü berbata kullanan bir zorba. Uçsuz bucaksız bir hurdalık yaratmış kendine. Canlı her şeyi demirden robotlara dönüştürüyor. Makineleşmiş dünyasında, eline ne geçerse zevk için kırıyor, parçalıyor, yok ediyor.

Pastutmazlar’ın temsil ettiği her şeyin tam aykırısı; düzgünlük karşısında kötülük, yaratıcılık karşısında yok edicilik, dayanışma karşısında bencillik… Aslında tarih boyunca insanoğlunun karşılaştığı tüm berbatların bir yansıması Furax. İsminin manası da Fransızca çok öfkeli, kızgın. Lakin herkes üzere onun da zayıf noktaları var. İlerleyen maceralarda Pastutmazlar, O’nun kalbini yumuşatabilecek mi, bu vahim berbatlığı dönüştürebilecek mi göreceğiz.

Hikâyenin geleceği hakkında bir ipucu verebilir misiniz? Pastutmaz Ailesi’ni ne tıp maceralar bekliyor?

Serinin sonraki kitaplarında, kıssanın makus karakteri Barbar Furax pes etmeyecek ve sinsi planlarıyla kasabaya geri dönecek. Pastutmazlar ise kendilerini yeniden maceranın tam ortasında bulacaklar.

Umursamaz berbatlığa karşı durdurulamaz iyilik… Fantastik öğeler, yaratıcı kurgular, etkileyici görseller… Pastutmaz Ailesi her macerada okuyucusuyla biraz daha yakınlaşacak.

Kaynak: Gazete Duvar