Sezaryen doğum Türkiye’de neden bu kadar fazla, uzmanlar ne öneriyor?

“Normal mi sezaryen mi?”

Türkiye’de doğum yapan birçok bayan bu soruyla karşılaşıyor.

Öyle ki Türkiye’deki her üç doğumdan neredeyse ikisi sezaryen ile gerçekleşiyor.

Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) nazaran dünya genelinde doğumların yüzde 15’i riskli ve acil müdahale gerektiriyor.

Sağlık Bakanlığı, DSÖ’nün bu tespitini 2012’de makul sezaryen oranı olarak kabul etti.

İlerleyen yıllarda bu amaca yönelik kısıtlamalar ve kampanyalar düzenledi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu tarafta yaptığı açıklamalar da sık sık tartışma konusu oldu.

Ancak Sıhhat Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran 2012’de yüzde 48 olan sezaryen oranı 2022’de yüzde 60’ın üzerine çıktı.

Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama oran yüzde 29.

Türkiye, ortalarında Avustralya, Fransa ABD ve Japonya’nın da olduğu 38 OECD ülkesinde en çok sezaryen yapılan ülke.

Uzmanlara nazaran Türkiye’deki sezaryen oranlarının yüksek olmasında hamileler için fiyatsız doğal doğum şartlarının yetersiz olması ve vajinal doğuma yönelik yaygın tasalar rol oynuyor.

Sezaryen ameliyatlarındaki artış hem sıhhat sistemi için maliyeti hem de bayan sıhhati üzerindeki tesiri nedeniyle yalnızca Türkiye’de değil tüm dünyada tartışılıyor.

BBC Sağlık Bakanlığı, OECD ve Eurostat bilgilerine nazaran Türkiye sezaryen oranı dünyanın birçok ülkesini geride bırakıyor.

SEZARYEN DOĞUM NEDİR? RİSKLERI VAR MI?

Doğum süreci, genelde bebeğin gelişimini tamamladığı 40. haftanın sonlarına gerçek rahmin senkron kasılmalarıyla başlıyor.

Halk ortasında “normal doğum” olarak bilinen vajinal doğum, bebeğin bu kasılmalar yardımıyla doğum kanalından geçerek dünyaya gelmesi manasına geliyor.

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Gülnihal Bülbül, vajinal doğumun resen gerçekleştiğini vurguluyor:

“Nasıl yürürken hesap etmiyoruz, doğal bir halde oluyor birtakım şeyler, olağan doğum da bayanın kendi vücudunun imkanlarıyla gerçekleştirdiği bir kas hareketi.”

Dr. Bülbül, sezaryeni ise bir “kurtarma” ameliyatı olarak tanım ediyor.

Anestezi ile yapılan bu cerrahi süreçte bebek, karından yapılan bir kesi yardımıyla annenin rahminden çıkarılıyor.

Getty Images Uzmanlar birtakım hamileliklerde sezaryenin hayat kurtarıcı olduğunu hatırlatıyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Kusursuz Bodur Öztürk, “Anne ve bebek vajinal doğumu sağlıklı bir formda yaşayabilecek ise neden ortaya cerrahi bir prosedür girsin?” diyor.

Ancak sezaryenin elzem olduğu durumlar olduğunu da hatırlatıyor.

Dr. Öztürk, anne ya da bebekte hayati bir risk olduğu takdirde sezaryen doğumun tıbben tartışmasız olduğunu söylüyor:

“Çünkü kendi doğal akışına bırakırsak, sonuçlar hem anne hem de bebek için felaketle dönüşebilir.”

Uzmanlar, sezaryenin bir ameliyat olduğunu hatırlatıyor.

Dr. Gülnihal Bülbül, sezaryenin her ameliyat üzere anestezi komplikasyonu riski taşıdığını hatırlatıyor ve ekilyor:

“Sadece sezaryende değil, her karın ameliyatında anatomi bozulur biraz.”

‘SAĞLIĞIN ÖZELLEŞMESİ SEZARYEN ORANLARINI ARTIRIYOR’

Dr. Gülnihal Bülbül, sağlığın özelleştiği, doğumun özel hastanelere taşındığı ülkelerde sezaryen oranlarının süratle arttığını aktarıyor.

Türkiye’nin yanı sıra Mısır, İran, Güney Amerika ve Avustralya’yı da bu kategoride sayan Dr. Bülbül, şöyle diyor:

“Sağlık hizmetleri özelleştikçe kâr maksadı öne çıkar, daha fazla tetkik ve operasyon yapılır. O nedenle de doğumda operatif doğum formu, yani sezaryen görülme oranı artar.”

Getty Images Uzmanlar vajinal doğumların artması için ebelerin sıhhat sisteminde daha faal bir rol oynaması gerektiğini düşünüyor.

Uzmanlara nazaran Türkiye’nin sezaryen oranlarının bu kadar yüksek olmasında ebelerin artık sıhhat sistemi içinde kendilerine alan bulamaması da rol oynuyor.

Normal doğumun yüksek olduğu ülkelerde doğumu ebelerin üstlendiğini aktaran ebe Hayriye Erdoğu, hekimin sırf medikal bir müdahale gerektirdiği durumlarda devreye girdiğini aktarıyor.

Türkiye’de ise doğumun artık hekimin işi haline geldiğini, ebelerin ise hekimin yardımcı işçisine dönüştüğünü söylüyor.

Erdoğu, “Hastanelerdeki ebe sayısının artması ve ebelerin yükümlülüklerin doğum ve bebek üzerine olması doğum süreçlerini değiştirir. Burada bir sistem değişikliğine gereksinim var” yorumunu yapıyor.

“DOKTORLAR İŞ YÜKÜ VE DAVA ENDİŞESİYLE HAREKET EDİYOR”

Normal kurallar altında vajinal doğum süreci 10 ila 15 saat, sezaryen ise yarım saat sürüyor.

Dr. Harika Bodur Öztürk, bir bayan hastalıkları ve doğum uzmanı olarak doğum dışında hasta bakma yükümlülükleri olduğunu da hatırlatıyor.

“Tüm gün hasta baktıktan sonra gecenin 3’ünde doğuma çağrılıyor hekim. Sabah 8’de mesai tekrar başlıyor. Baktığınızda çok ağır bir tempo. Tabipler da uzun çalışma saatleri ile özel hayatları ortasındaki dengeyi sağlayabilmek için zorlanacağını düşündüğü hastalarda sezaryen planlamasına gidebiliyor.”

Dr. Gülnihal Bülbül ise tabibin dava edilme telaşı ile olağan doğuma uzaklıklı yaklaşabildiğini anlatıyor.

“Normal doğumda bir komplikasyon yaşandığında doktora ‘neden sezaryene almadın’ suçlaması yapılıyor. Bu da hekimde bir baskı yaratıyor. Aman diyor, sezaryen yapayım, başım ağrımasın.”

“TÜRKİYE’DE DOĞUM KORKUSU ÇOK YAYGIN”

Uzmanlar, Türkiye’deki bayanlar ortasında olağan doğum endişesinin çok yaygın olduğunu söylüyor.

Doğuma hazırlık eğitimleri de veren ebe Hayriye Erdoğu, bu endişenin yetiştirilme stiliyle yakından alakalı olduğunu düşünüyor.

“Bize birinci öğretilen şey ne? ‘İdrarını tut, perine bölgeni ört.’ Sonra da hamile kaldıklarında bu bayanlara diyoruz ki ‘Bacaklarını aç, muayeneye müsait ol ve ıkın.’ Birden fazla bayan daha vajinal muayenede huzursuz olduğu için olağan doğum yapmak istemiyor.”

Getty Images Tabipler olağan doğumu yaygınlaştırmak için önyargıların yıkılması gerekitiğini söylüyor.

Dr. Gülnihal Bülbül, toplumda olağan doğumun çok güç ve acılı geçeceğine dair yaygın bir kanı olduğunu söylüyor.

Dr. Bülbül’e göre bu kanı, evvelki nesillerin yaşadığı makûs doğum tecrübelerinden ve medyadaki abartılı temsillerden besleniyor.

Dr. Harika Bodur Öztürk, bu durumu cinsellikle ilgili önyargılara benzetiyor.

“İlk cinsel tecrübenin çok ağrılı olacağı, çok kanama olacağı üzere bir şablon yok mu ülkemizde? Var fakat bu gerçek değil. Hasebiyle doğumdaki bu şablon da karşımıza doğum korkusu olarak çıkıyor. Korktuğunuz şeyden kaçarsınız.”

Uzmanlar, hamile kalmayı düşünen bayanlara yönelik eğitimler ve gebelik sırasında fiyatsız ebe dayanağı ile doğum endişesinin aşılabildiğini söylüyor.

Dr. Gülnihal Bülbül, Türkiye’de sıhhat sisteminin olağan doğumu kolaylaştırmadığı görüşünde.

“DOĞUMHANELERİN DEĞİŞMESİ VE DÖNÜŞMESİ LAZIM”

İyileştirmeye ve olağan doğum ile ilgili önyargıları yıkmaya doğumhanelerden başlamak gerektiğini düşünüyor.

“Doğumhaneler niçin bu kadar soğuk? Ben doktor olarak girdiğimde bile üşüyorum. Üşüyen bir insan kasılır, kaslar kasıldıkça doğum kanalı daralır. Doğumhanelerin sıcak olması lazım rahatlamak ve gevşemek için.

“Sıcak bir doğumhane, loş bir ışık, keyifli bir müzik… Doğumhanelerin değişmesi ve dönüşmesi lazım.”

Kaynak: Cumhuriyet