Mete Gümürhan, ‘Beraber’i anlattı: Hayat her vakit siyah ve beyaz değildir

Berlin’den ödüllü “Genç Pehlivanlar” isimli belgeseliyle tanınan Mete Gümürhan’ın birinci kurmaca uzun metrajlı sineması “Beraber”, 29 Aralık’ta İstanbul Modern’in ‘Biz de Varız!’ seçkisi kapsamında izleyiciyle buluşacak. Dünya prömiyerini geçtiğimiz yıl Saraybosna Sinema Şenliği’nde yapan “Beraber”, bir bilakis göç öyküsüyle başlıyor ve yakın vakitte annesini kaybeden ve babasının kararıyla Rotterdam’dan İstanbul’a taşınmak zorunda kalan on dört yaşındaki Bilgili’yi odağına alıyor.

Zeki’nin, İstanbul’da yeni tanıştığı gençlerle yaşadığı tehlikeli lakin bir yandan da eğlenceli maceraları mevzu alan sinemada, Alihan Şahin, Hayat Van Eck, Mina Demirtaş, Lorin Merhart, Eylül Ersöz, Sinan Eroğlu, Seçkin Andaç Çam rol, Seçkin Andaç Çam, Onur Dikmen, Melek Öden ve Hasan Kıvanç Emür rol alıyor.

Mete Gümürhan ile “Beraber”i konuştuk.

Mete Gümürhan-Yönetmen

Filmin öyküsü nasıl ortaya çıktı?

Vereceğim yanıtta daha evvel yaptığım söyleşilerde söylediklerimi tekrara düşebilirim, tahminen Gazete Duvar okurları bu yanıtlarımı daha evvel duymamışlardır. “Beraber”in birinci tohumları, “Genç Pehlivanlar” belgeselini çekerken atıldı. Çekimler esnasında oradaki gençlerin yaptıkları jimnastik çalışmaları bana çok sinematik gelmişti. Daha sonra “Genç Pehlivanlar”ın çekimlerine verdiğimiz küçük bir ortada İstanbul’a geldim. Burada kendimi lüks bir site ve çabucak karşısında, siteyle ortalarında yalnızca küçük bir yol bulunan, sakin ve daha alt gelirli mahallenin ahenk içinde, bir ortada yaşadığı bir ortamda buldum. Bu durum beni epeyce etkiledi. Son olarak, “Genç Pehlivanlar”ın Hollanda’daki kurgusu esnasında, bir gazetede ikinci ve üçüncü nesil Hollandalıların, farklı kökenlerden gelseler de, muvaffakiyet ve tanınma için ailelerinin anavatanlarına döndüklerini anlatan bir makale okumuştum. Bu üç tecrübe, projenin temelini nitekim şekillendirdi diyebilirim.

‘ZEKİ’NİN KISSASINI SESSİZLİK VE DUVARLARLA ŞEKİLLENDİRDİM’

Film, bilakis göç temasını işliyor. Taşındığı yerde arkadaşları olmayan ve hasret Zeki’nin öyküsünü nasıl şekillendirdiniz?

Hem mecazi hem de gerçek manasıyla, sessizlik ve duvarlarla diyebilirim. Zeki’nin site içerisindeki hayatı ve sitenin dışındaki dünyası, tıpkı vakitte görüş alanı, daima olarak duvarlarla engelleniyor. Hatta bu duvarlar yalnızca Zeki’yi dış dünyadan site içerisinde tutmaya yaramıyor birebir vakitte içeride olduğunda bile etrafını sarıyor. Buna ek olarak, kamera hareketlerinde de emsal hisleri yakalamaya çalıştım. Zeki’nin duvarlarla sarmalandığını gördüğümüz anlarda ve iç yerlerde kamera daha statik. Ve art plandaki ses tasarımı da bu statiklik hissini destekliyor.

Film, bilakis göç temasını işliyor. Taşındığı yerde arkadaşları olmayan ve geldiği yere hasret duyan Zeki’nin öyküsünü nasıl şekillendirdiniz?

Bence insanların göçmenlik halleri ve göç tecrübelerinin özü birbirine çok emsal; göçmenlik hali yahut göç tecrübelerini birbirinden ayıran noktaların bunların nedenleri olduğunu düşünüyorum. Ben şahsi olarak kimlik, din, renk, sınıf ya da rastgele bir biçimde kategorize edilebilecek şeylerin bu kadar değerli olmaması gerektiğine inanıyorum; kıymetli olan insanın karakteri, hareketleri ve de kişiliği olmalı.

‘SERBEST KOŞU SPORU ÖZGÜRLÜĞÜ TABİR EDİYOR’

Serbest koşu (free run) üzere dinamik bir sporun sinemada nasıl bir rolü var? Bu spor, Zeki’nin duygusal ve fizikî durumunu nasıl yansıtıyor?

Öncelikle özgür koşu sporu (free run) benim için ve sinemada özgürlüğü tabir ediyor; akabinde kaygılarınla yüzleşmek ya da onları kucaklamak ve son olarak da kendi unsurlarınla bir bütün olmak manalarını taşıyor. Araştırmalarım sırasında çeşitli özgür koşu antrenörlerinden duyduğum kelamlar de bunlardı. Bu sporu keşfettiğim için memnunum zira Akıllı’nın sinemadaki duygusal ve fizikî durumunu en âlâ formda yansıtabilecek ya da tabir edebilecek tek sporun bu olduğunu düşünüyorum.

Oyuncular nasıl seçildi? Oyuncuların rol için özel bir hazırlık süreci oldu mu?

Zeki karakteri için oyuncu seçimi yüklü olarak Rotterdam sokaklarında yaptığımız keşiflerle gerçekleşti. Karakteristik özelliklerine gelince, doğal ki iki lisanlı, esnek ya da sportif ve kamera karşısında karizmatik olması gerekiyordu bu karakteri oynayacak oyuncunun. Azra karakteri için ise, Mina Demirtaş’ın annesiyle birlikte İstanbul’da cast yöneticimiz Ezgi Baltaş’ın ofisine geldiği an kâfi oldu. Ofise girdiklerinde annesi vapurda onu ısıran bir martıyı anlatıyor olsa da, Mina sakinliği ve utangaçlığıyla dikkatimi çoktan çekmişti.

Azra rolü için ayrıyeten sinemamızın öteki oyuncuları Eylül Ersöz ve Melek Öden de seçmelere katıldı lakin ben onları çete üyelerine dahil ettim. Onları seçmeden evvel, oyuncuları farklı karakterlerde denediğim birkaç küme çalışması yaptım genç oyuncularla. Hippo rolündeki Kıvanç Emür’ü bu türlü bir çalışmanın sonunda takıma dahil etmeye karar verdim. Lorin Merhart’ı, Cihan karakterini oynayan oyuncumuz, Serhat Karaaslan’ın “Les Criminels” sinemasında izledikten sonra çok beğendim ve çeteye dahil olması gerektiğini düşündüm. Kemal karakterine hayat veren Hayat Van Eck’i ise birinci sefer “Daha” sinemasında görmüştüm ve o vakit Zeki karakteri için aklıma takılmıştı lakin sineması finanse etmek birkaç yıl sürdü ve Hayat bu süreçte büyüdü. Şanslıyım ki, tam olarak benim Kemal’im üzere oldu.

Zeki karakteri için Alihan Şahin’i keşfettiğimizde her ne kadar kendi başına hür koşu yapıyor olsa da, bir dünya şampiyonu ile profesyonel bir eğitim aldı. Mina, Lorin ve Hayat ise Hollanda’dan gelen hür koşu antrenörümüzle çekimlerden evvel birkaç ders yaptı. Hayat ve Lorin ehliyete sahip olsalar da, Eylül de dahil olmak üzere tüm çete üyeleri motosiklet dersleri aldı. Bunun yanı sıra, hırsızlık sahneleri için bir hareket tasarımcısıyla birkaç takım çalışması yaptık.

‘ÇOCUKLARIN SAFLIĞINI VE MASUMİYETİNİ SEVİYORUM’

“Beraber” sinemasında lüks sitenin içindeki ve mahalledeki dünyaların çarpıştığı bir yapı var. Bu iki farklı ortamı anlatırken hangi temaları vurgulamak istediniz?

Gençler ve genç yetişkinlerin zihinlerinin, yetişkinler tarafından gereksiz etiketlerle ve sınıflandırmalarla kirletildiği gerçeğini. Çocukların saflığını ve masumiyetini seviyorum; onları yetişkin dünyasından kopararak, sınıf, görünüş, para, ego üzere yetişkinlerin taşıdığı yüklerden etkilenmeden kendi karmaşık hislerini deneyimlemelerine imkan tanıyabileceğimize inanıyorum.

‘HAYAT, HER VAKİT SİYAH VE BEYAZ DEĞİLDİR’

Filmde Zeki’nin mahalledeki çocuklarla tanışma süreci nasıl bir dönüm noktası oldu? Mahalle kültürü, sinemanın anlatmak istediği sorunlarla nasıl örtüşüyor?

Bu son derece öznel bir soru ve izleyiciden izleyiciye değişecek bir yanıtı olduğunu da düşünüyorum. Benim için sinemadaki mahalle ortamı, Zeki’nin kabuğundan sıyrılmasına ve tekrar hayata tutunmasına sebep oluyor. Hayat her vakit siyah ve beyaz değildir. Daima olarak gri alanlarda seyreder. En azından benim dünyamda ya da yanılsamamda o denli oluyor.

Filmdeki karakterlerin yaşadığı ailevi sıkıntılar, bilhassa Zeki’nin babasıyla olan ilgisi, sinemada nasıl bir tesir yaratıyor?

Aile ya da ebeveyn bir çocuğun hayatında çok kıymetlidir. İnançta hissetmek, problemlerini paylaşabileceğin ve güvenebileceğin birine sahip olmak manasına gelebilir. Fakat birçok kişi için bunun tam zıddı manalara da gelebilir. Herkes dünyaya farklı farklı lenslerle bakıyor, bu yüzden her birey kendi gerçekliğinde ya da kendi düş hâlinde yaşıyor. Çocukken ebeveynlerimiz kendi hayat deneyimlerine dayanarak kendi bildikleri halde bizi muhafazaya çalışır. Niyetleri son derece saf olsa da çoğumuzun bize ne yapmamız gerektiğinin söylenmesini tercih etmediğini ve hayatı kendi istediğimiz formda keşfetme isteğini taşıdığımızı düşünüyorum. Sonuçta ebeveynlerimizin birinci başta yapmamızı söyledikleri şeyi yapıyor olabiliriz. Yeniden de burada değerli bir fark var: Kendi kusurlarımızı yaparak ve neden bir şeyi yapmamız gerektiğini öğrenerek kazandığımız deneyimsel bilgi, yalnızca gerçek olanı bilmekten çok daha pahalıdır.

Tersine göç temasını ele alırken hangi toplumsal ya da kültürel dinamikleri irdelediniz?

Rotterdam’da Türk bir ailenin çocuğu olarak doğup büyüdüm. Büyükbabam ve büyükannem Türk kökenliydi ve yıllar evvel Yunanistan’dan Türkiye’ye, Keşan isminde küçük bir kasabaya göç etmişler. Şuurlu ya da bilinçsiz bir biçimde onların öykülerinin beni etkilediğini düşünüyorum. Lakin “Beraber” için ana ilham kaynağı, İstanbul’a vardığımda yaşadığım kültür şoku ve kendimi lüks bir site içinde bulmam oldu. Hollanda üzere varlıklı bir ülkede bile daha evvel hiç görmediğim bir ihtişam ve abartılı bir lüksle karşılaştım. Kitabı kapağına nazaran yargıladım, içeriğine ya da metnine bakmadım. İstanbul’da kaldığım uzun mühletler boyunca ve burada beşerlerle konuştukça, mega bir kentte yaşamanın zorluklarını -trafik, konut, toplumsal dışlanma ve öbür toplumsal sorunlar- anlamaya başladım. Bu meselelerin her sınıfta, güçlü ya da yoksul, tıpkı olduğunu fark ettim. Tek fark, her birinin farklı ölçekte olmasıydı ve “Beraber” için tetikleyiciler de bunlardı.

‘ÇİRKİNLİĞİ DAHA MANALI VE RENKLİ BİR FORMDA GÖSTERMEYE ÇALIŞTIK’

Filmin görsel lisanını oluştururken bilhassa dikkat ettiğiniz bir estetik yahut sinematik yaklaşım var mıydı? Nasıl bir atmosfer yaratmayı amaçladınız?

En başından itibaren, manzara direktörümüz Stephan Polman ve imal tasarımcımız Nadide Argun van Uden ile birlikte, yerlerin görsel istikrarını belirledik: İç yerler (site) daha statik, dış yerler (şehir ve başka alanlar) ise daha hareketli ve el kamerası hissinde çekilecekti. Dışarısı sevinçli ve dinamik bir hava taşırken, iç yerler ürkütücü ya da hapsedilmişlik hissini besleyen bir atmosferde olmalıydı, vaktin geçmediği tarafında bir his yaratmalıydı. Zenginliği, steril ve yapay bir biçimde tasvir ederken, yaz ışığının ortalardan sızmasıyla bu yerlere biraz hayat katmayı denedik. Bunun yanında, berbatlığı daha manalı ve renkli bir halde göstermeye çalıştık. Elbette, Zeki site içinde keyif bulmaya başladığında ve iç ile dış dünyaları çarpışmaya başladığında bu istikrarlar değişmeye başladı.

Sinemada gençlerin kıssalarını anlatmanın kıymetli olduğunu düşünüyor musunuz?

Tabii ki inanıyorum, yoksa gençler ve/veya genç yetişkinler hakkında iki sinema yapmazdım. Ayrıyeten, tekrar onlar hakkında yahut onlar için farklı ülkelerde geçen yeni iki farklı senaryo yazmazdım.

Son olarak, “Beraber”i izleyenlerin sinemadan hangi his ve niyetlerle ayrılmasını umuyorsunuz?

İzleyicinin hangi hislerle sinemadan ayrılacağının büsbütün izleyiciye bağlı olduğunu düşünüyorum. İnsanların ne tıp hisler ve niyetler içinde olacağını denetim edemem. Ayrıyeten sineması hangi şartlarda, duygusal durumlarda yahut ruh haliyle izlediklerini asla bilemezsiniz. Kimileri sineması sevecek, kimileri nefret edecek; her ikisi de geçerli ve tüm önemli görüşler benim için daima bedelli olacak.

Kaynak: Gazete Duvar