Yeni Şafak Solarken’in yönetmeni Keltek ve oyuncu Üzümoğlu Cumhuriyet’e konuştu

Sinema dünyamızda bu yılın en dikkat çeken sinemalardan biri oldu “Yeni Şafak Solarken”. Konusu ve sinematografisi, sadece bu yılın değil son yıllarda alışık olduğumuz birçok sinemaya rağmen daha farklı, daha ayrıksı ve ilgi cazip. Gürcan Keltek’in birinci uzun kurmacası, 77’nci Locarno Sinema Festivali’nde dünya prömiyerini yaptı ve oradan Boccolino d’Oro Eleştirmenler Ödülü’ne paha görüldü. Akabinde 31. Adana Altın Koza Sinema Festivali’nden de “en uygun manzara yönetmeni” mükafatını (Peter Zeitlinger) aldı. Sinema, yıllardır hastaneye girip çıkan, sistemin içinde sıkışıp kalmaktan yorulmuş ve öfkeli olan Akın’ın (Cem Yiğit Üzümoğlu) son defa taburcu olduktan sonra İstanbul’da gezinirken gerçek benliğiyle bağını kaybetmesini ve zihninin bir diğer gerçekliğe kaymasını husus alıyor. Gürcan Keltek ve başrol oyuncusu Cem Yiğit Üzümoğlu ile konuştuk.

‘ÜÇ-DÖRT YILIMIZI ALDI’

Filmin esin kaynağı ne oldu?

Gürcan Keltek: Başlangıç noktası bir belgeseli. Psikotik atağın 72 saati üzerine bir sinema yapmak istiyordum. Sonrasında proje ilerledikçe, kurmacayla daha âlâ anlatabileceğimi düşündüm. Zira sinemanın biraz saykodelik bir tonu olsun istiyordum. Bir oyuncunun üst bakışı gerekiyordu bu karakteri anlatmak için. Senaryoda da belgesel sinemanın başında kurduğumuz omurgadan faydalanarak devam ettirdik. Lakin sonuçta vardığı yer apayrı bir yer oldu.

Belgesel ve kurmacayı yanyana koyduğunuzda hangi tecrübe sizin için daha keyif verici oldu?

Belgesel çok özgür ve imkanları sınırsız bir format. Yeni sanattan siyasete kadar, her şeyin sinemasını belgeselle yapabilirsiniz. Üretim süreci de çok şahsi ve arkadaşlarınızla çözebileceğiniz bir alan olduğu için o özgürlüğü çok seviyorum. Lakin belgeselde de Türkiye’de duvara toslayabileceğiniz vakitler da olabiliyor. Her aklınıza gelen mevzuyu belgesel yapamıyorsunuz. Yapıyorsanız da, yeni siyaset ve ideolojik noktalar her vakit sizin hareket alanınızı etkiliyor. Kurmacada, dramaturji ile birlikte farklı alanlara geçebiliyorsunuz. Bu sineması belgesel üzere çektim ancak kurmaca fikrinden çok keyif aldım. Âlâ oyuncularla çalışmanın keyfi, onlara sırtınızı yaslamanın keyfi değişik.

‘NAİF BİR YERDEN BAKTIM’

Filmin başında, “Mitrazim”i anlatan bir ses duyuyoruz, o sırada karakteri bir gömütlükte görüyoruz. İslamiyete, Hıristiyanlığa bakıyoruz. Bir sekansta, “Hak din İslamdır” yazısı ve cami de aksi duruyor. Dinlere karşı bir karşı kelam müydü bu sinemanın hedefi?

Filmde yer alan “din” olgusunun, bizim yeni siyasette tartıştığımız “din” olgusuyla pek bir alakası yok. Şöyle; mental bir çözülme yaşıyorsanız, o beraberinde toplumsal izolasyonu ve yalnızlığı getiriyor. Ve akut bir değişiklik yaşanıyor. Bu şekil devirlerden geçen beşerler, vakit zaman, muhakkak inanç sistemlerine dönüyorlar. Hissettiği şeyleri, belirli kimyasalların değişmesiyle onları bir nedene bağlama, bütün yaşananların boşuna olup olmadığını sorgulama süreçlerinde kutsal kitapları okuyabiliyorlar. Bizim toplumumuzda da “Allah’a sığınma”, ondan medet umma ve o yüzden de o durumu anlamlandırmaya çalışma daima oluyor.

Karakterimiz inanç sistemlerinin, inanç aygıtlarının içerisine çok girmiyor, sırf Allah’tan medet umuyor. Halbuki geldiği hayat, o inanç sistemine uzak. Lakin herkes onu yalnız bıraktığı için, bu türlü bir arayışa giriyor. Karakter ne vakit bir atak hissetse, dünyası aksi dönüyor. Natürel din deyince ister istemez aktüel siyasete çarpıyorsunuz. Lakin ben çok naif bir yerden, bu karakterin başına gelenleri anlamlandırması manasında kullanmıştım.

‘ÖLÜYOR ANCAK YOK OLMUYOR’

Filmin çözülme evresinde Tezer Özlü’nün “Burası bizim değil, bizi öldürmek isteyenlerin ülkesi” kelamını sıkça duyuyoruz…

“Delilik kimsesizliktir” diye Murathan Mungan’dan da bir alıntı var. Bu türlü şeyler çok planlı ve hesaplı bir formda ilerlemiyor bende. Bu alıntıları yaptım, zira sinemada ölüler, bir biçimde varlıklarını sürdürüyorlar öteki bir gerçeklik katmanı içerisinde. Tezer Özlü özelinde buna yanıt vermem gerekirse, karakter, sistemin kendisine saplanıyor. Bu alıntı, bizim siyasi hafızamızda da inanılmaz yer etmiş bir alıntı. Bu mantrayı söyleyen karakterlerden kimileri da ölüler ancak yok olmuyorlar. Buradalar, hafızaları ve söyledikleri İstanbul’da yankılanıyor. İstanbul da bu türlü bir yer zati. İstanbul’da bir şeyler ölüyor, lakin yok olmuyor.

Mehmet S. Aman, Gürcan Keltek ve Cem Yiğit Üzümoğlu

‘TUTARLI BİR İŞ YAPMIŞIM’

Zor bir rol. Senaryo önünüze geldiğinde birinci ne nissettiniz?

Cem Yiğit Üzümoğlu: Çok korktum. Bence de çok güç bir rol. Bir de karakterdeki mental durumlar, benim bilmediğim, kendimde pek alışık olmadığım durumlar. Bir sanrının içerisinde olmak ne demek, onu hiç deneyimlemediysen, bilmen çok güç. O yüzden hazırlık sürecinde bana çok yardımcı oldu Gürcan. Elimden tuttu, her manada yönlendirdi, kimi vakit da kaybolmama müsaade verdi. Üç buçuk dört yıl oldu ve birinci defa izledim. Senaryoda diğer, sette öbür, sineması görünce farklı bir şey gördüm. Yeterli manada söylüyorum bunu. Başta benim için korkutucu olan şeyin sonucu, benim için çok kıymetli oldu.

‘OYUNCULUK, MÜHENDİSLİK’

Tiyatro, sinema ve dizi oyunculuğu. Kendinizi en özgür hissettiğiniz disiplin hangisi?

Mesele disiplin değil de problem kiminle çalıştığın. Tiyatroda da sinemada da dizide de hürmet, sevgi ve özgürlük bağı olmadığı sürece, yaratıcı değil de icraatçı olduğumuz vakit benim için ıstırap başlıyor. Özgürlük ketleniyor. Direktör kısıtlayıcıysa, dediğim dedikse, sen bir oyuncu olmuyorsun, kukla oluyorsun. Bu her meslek için geçerli. Aktörlük kurumu için de geçerli. Kırılgan bir meslek bir de. İnsanın özgür, yırtık ve yabanî hissetmesi değerli. Tiyatro benim için farklı bir yer. Orası, hayatın durduğu yer.

Kaynak: Cumhuriyet