Yaşamak mı varolmayışa karşı uğraş mi?

Daha evvel konuk olduğum bu satırlarda ‘’neden hasta oluruz?’’ sorusuna cevaplar aramıştım. Sıhhatimizin bozulmasının, yeterli hissetmememizin, göze görünmeyen mikroorganizmalar ya da biz gelmeden evvel hasarlanmış genlerimiz dışında baya gözle görünür, elle tutulur ve de önlenebilir nedenlerinin olduğunu tartışmıştım. Hatta pek çok hastalığın önlenmesi ve sağaltımı konusunda tek başına tıbbın yetmediğine, yetemeyeceğine vurgu yaparak toplumsal bilimcilerden yardım istemiştim. Çok genç, 1992 doğumlu üretken bir müellif Edouard Louis de emsal bir soruyu Babamı Kim Öldürdü? diyerek soruyor tıpkı başlığı attığı kitabında. Lakin bildiğimiz tipten bir cinayet ya da nefes almayan bir ceset yok ortada. Yıllara yayılmış bir cinayet bu.

Su üzere akıcı, yazmak için bir masa başında özel bir gayret harcamaksızın yürürken birbiri gerisine sıralanan niyetlerini, yaşadıklarından anımsadıklarını, anımsadıklarından çıkardıklarını aktarmış güya okura. Berrak, net, anlatmak istediklerinden ve bunları neden anlatmak istediğinden emin olarak.

Gerçekten de şimdi ellili yaşlarında ileri kalp yetmezliği ve felçli bir formda yaşamaya çalışan babasının neden bu duruma düştüğünü anlamaya, anlatmaya çalışıyor.

Kitap şu cümlelerle başlıyor ki anlıyoruz, sıkıntı ettiği tek mevzu yalnızca babası değil;

‘’Amerikalı entelektüel Ruth Gilmore, ırkçılık sözcüğünün kendisi için ne manaya geldiği sorulduğunda, ırkçılığın, birtakım toplulukların erken mevte maruz bırakılması olduğunu söylüyor. Bu tarif, erkek egemenliği, eşcinsellere ya da transbireylere duyulan nefret, sınıfsal tahakküm, her türlü toplumsal ve siyasi baskı için de geçerli.’’

Babamı Kim Öldürdü, Edouard Louis, Mütercim: Ayberk Eray, 56 syf., Can Yayınları, 2021

Babamı Kim Öldürdü romanında babasını hem çocuk hem de yaşama dair farkındalığı olan, neden sonuç bağları kurabilen bir yetişkin gözüyle anlatıyor. Çalınmış bir gençlik, eril şiddete ve kalıplara hapsolmuş bir hayat biçimi, kendinden uzaklaşabilmek için sığınmak zorunda kaldığı alkol bağımlılığı, derin bir yoksulluk, aşağılanmalara maruz kalınan bir fabrika hayatı;

‘’Klasik süreç; Gençliğini sonuna kadar yaşayamadığını hissettiğin için geri kalan bütün hayatın boyunca yaşamaya çalıştın. Bir şey çalmakla ilgili düşünce budur zati -sen ve gençliğin örneğinde olduğu gibi- insan çaldığı şeyin nitekim kendisine ilişkin olduğunu bir türlü hissetmez, o yüzden sonsuza kadar daima çalmak zorundadır artık onu, asla sonu gelmeyecek bir hırsızlık. Yalnızca her şeye direkt sahip olanlar mülkiyet hissini gerçek manada tadabilir, sahip olmanın ne manaya geldiğini kavrayabilir. Mülkiyet hissi, insanın sonradan edinebileceği bir şey değil.’’

Siyasetin, yapanlar için değil lakin yönetilenler için bir mevt kalım meselesi olduğunu anlatıyor yaşadığı ülkeden, Fransız siyasetçilerden yola çıkarak;

‘’Bu yazdıklarımı okuyacak ya da duyacak olanlar, saydığım isimleri tahminen tanımıyordur, tahminen onları çoktan unutmuşlardır ya da tahminen hiç duymamışlardır; lakin işte tam da bu yüzden onların ismini söylem etmek istiyorum, zira işledikleri cinayetlerden sonra isimleri hiçbir vakit söylem edilmemiş katiller var, bilinmezliğe ya da unutuşa sığınıp utançtan kaçan katiller var, korkuyorum zira dünyanın gecenin zifiri karanlığında döndüğünü biliyorum. Unutulmalarını reddediyorum. Her yerde Laos’ta, Sibirya’da, Çin’de, Kongo’da, Amerika’da, okyanusların ötesinde, tüm kıtalarda, bütün sonların ötesinde.’’

Bir Bayanın Hengameleri ve Dönüşümleri Edouard Louis’in, pek çok bayan üzere kadın olma hakkını elde edebilmek için çaba eden annesini anlattığı kitabı. Annesinin yirmili yaşlarına ilişkin bir fotoğrafı eline almasıyla başlıyor kıssa;

‘’Bu fotoğrafı görmek, bu yok edilmiş yirmi yılın doğal bir şey olmadığını, ondan bağımsız dış güçlerin -toplum, erillik, babam- aksiyonlarının bir sonucu olduğunu hatırlamamı sağladı, demek ki her şey diğer türlü olabilirdi.’’

Bir Bayanın Hengameleri ve Dönüşümleri, Edouard Louis, Tercüman: Ayberk Eray, 80 syf., Can Yayınları, 2024

Annesi ile ilgili, vefattan döndüğü bir anısı bugün de üzerinde düşünülmesi gereken biyopolitik bir bakış sergiliyor;

‘’Bizim dünyamızda tıp bilimi ve hekimlerle kurulan münasebet, başından beri, burjuvaların kendilerini değerli hissetmek için kullandığı, gereğinden çok daha fazla ihtimam içeren bir bakımdan teşkil bir formül olarak görülmüştü.’’

Edouard Louis, annesinin, geçen yirmi yılda yaşamak değil aslında varolmayışa karşı verdiği gayretten, babasının ellili yaşlarında ileri kalp yetmezliği ve geçirdiği iş kazası sonucu yürüyemiyor oluşundan, tıbben önlenebilir hastalıklarla politik olarak önlenebilecek olanları ayırmanın manasını, gerçek yaşanmışlıklarla aktarıyor okura.

Edouard Louis müellifliği ile ilgili de şu notu düşmüş;

‘’Bana edebiyatın asla siyasal bir manifestoya benzememesi gerektiği söylendi, bense şimdiden cümlelerimin her birini bir bıçağın ucunu sivriltir üzere sivriltiyorum.’’

Kaynak: Gazete Duvar