Türkiye-Yunanistan ilgilerinde ‘yeni kriz dönemi’ telaşı

LEFKOŞA – Türkiye-Yunanistan münasebetlerinde 2023 yılında yaşanan Maraş merkezli zelzelelerin sonrasında tesis edilen diyalog ortamı, yeni sıkıntılarla karşı karşıya. Atina, son günlerde Ankara’dan gelen bildirileri korkuyla not ediyor. Yunanistanlı uzmanlara nazaran, iki komşu ülke, diyaloğun sürmesi için gerekli adımları yakın devirde atmazsa, önümüzdeki süreçte yüksek tansiyon Ege’ye geri dönebilir.

Geçtiğimiz hafta Savunma Bakanı Yaşar Güler’in Yunanistan’ın Ege Denizi’nde elektrik kablosu döşeme faaliyetlerini amaç alarak 1976 Bern Muhtırası’na atıfta bulunması, Atina’da reaksiyonlara neden oldu. Komşu başkentte bu açıklamayı irdeleyen uzmanlar, Ege’de tesis edilen moratoryumun sonunun yaklaştığına dair tasalarını lisana getirdi.

Gazeteci Sotiris Sideris, iki ülke bağlarına dair, “İki tarafın da telaffuzları giderek sertleşiyor ve karşılıklı suçlamalar artıyor. Bu durum, moratoryumun fiilen sona erdiği ve yeni bir kriz devrine girildiği manasına gelebilir” değerlendirmesinde bulundu.

GÜLER’İN AÇIKLAMASI REAKSİYONA NEDEN OLDU

Bakan Güler’in son açıklamaları Yunanistan basınında geniş yankı buldu ve olumsuz yorumlara neden oldu. Bu gelişmeyi ‘Omega Press’ isimli haber sitesi için kaleme aldığı inceleme yazısında mercek altına alan Sideris, Güler’in açıklamalarının merkezinde Yunanistan’ın Türkiye’nin ‘potansiyel kıta sahanlığında’ müsaadesiz araştırma faaliyetleri yürüttüğü ve Bern Muhtırası’nı ihlal ettiği argümanının yer aldığını belirtti.

Sideris’e nazaran memleketler arası hukuk uzmanları, Yunanistan’ın kendi egemenlik alanlarında elektrik kablosu döşeme hakkına sahip olduğunu ve Türkiye’nin bu mevzuda rastgele bir veto yetkisinin bulunmadığını belirtiyor. Sideris, bahis hakkında, “Bern Muhtırası, 1976 yılında kıta sahanlığı hudutlarının belirlenmesi için başlatılan ikili görüşmelerin çerçevesini çiziyordu. Lakin bu görüşmeler, Türkiye’nin uzlaşmaz tutumu nedeniyle 1981 yılında başarısızlıkla sonuçlandı ve muhtıranın da geçerliliği otomatik olarak sona erdi” hatırlatmasında bulundu.

Gazeteciye nazaran, kelam konusu muhtıra yalnızca petrol ve doğalgaz arama faaliyetlerini kapsıyordu; elektrik kablosu döşemesi üzere faaliyetler bu kapsamda değerlendirilmiyordu. Hasebiyle, Atina’da Türkiye’nin Bern Muhtırası’na dayanarak Yunanistan’ın faaliyetlerini engellemeye çalışması, türel destekten mahrum bir argüman olarak görülüyor.

EGE’DE ESKİ MAKUS GÜNLERE DÖNÜLÜR MÜ?

Güler’in açıklamalarıyla birlikte Türk-Yunan ilgilerinde gelinen son noktayı irdeleyen Sideris, değerli bir soruyu gündeme taşıdı: Ankara ve Atina’dan olumsuz bildiriler gündeme yansımaya devam ederse, önümüzdeki süreçte Ege’de eski tatsız günlere geri dönülür mü?

Bu kıymetli soruya karşılık arayan Sideris, Yunanistan’ın muhafazakar hükümetinin, ‘Türkiye’nin agresifleşen tutumu’ karşısında memleketler arası platformlarda gereğince etkin olmadığı tenkitleriyle karşı karşıya olduğu bilgisini paylaştı. Komşu başkentte, Yunanistan’ın Türkiye’yi milletlerarası kuruluşlarda, AB ve NATO nezdinde kınamak ve memleketler arası kamuoyunu bilgilendirmek için daha fazla uğraş göstermesi gerektiği görüşü hakim.

Atina’da Türkiye karşısında daha proaktif siyaset fikri taban kazanıyor olsa da ABD’nin Ukrayna savaşı nedeniyle bölgede istikrarı müdafaa daveti, Yunanistan’ın hareket alanını kısıtlıyor. Washington idaresi, Ege’de rastgele bir tansiyonun NATO’nun Ukrayna’ya odaklanmasını olumsuz etkileyebileceğinden telaş ediyor. Sideris, “ABD’nin bu tavrı, Türkiye’ye dolaylı bir takviye sağlıyor ve Yunanistan’ın haklarını savunmasını zorlaştırıyor” görüşünü lisana getirdi. Buna nazaran, Yunanistan’ın ABD ve Avrupa ülkelerinden daha açık ve net bir takviye istememesi, Türkiye’nin daha da ‘cesaretlenmesine’ yol açıyor. Bu argüman temelinde uzman, yakın devirde Ege’de tesis edilen, gerginliklerden uzak kalma eksenli moratoryumun da tehlikeye girebileceği öngörüsünde bulundu.

İÇ SİYASET VE BÖLGESEL RİSK FAKTÖRLERİ

Sideris, değerlendirmesinde, bir öteki değerli noktanın da altını çizdi: Hem Yunanistan hem Türkiye, iç siyasi zorluklarla boğuşurken, Ege’deki moratoryum iç siyasete alet ediliyor.

Gazeteciye nazaran, “Erdoğan, anayasa değişikliği ve yeni bir başkanlık devri için Kürtlerin takviyesini kazanmaya çalışırken, muhalefet partileri de milliyetçi telaffuzlarla Erdoğan’a karşı çıkıyor.” Yunanistan’da ise Kiryakos Miçotakis hükümeti, ekonomik kriz, yolsuzluk skandalları ve düşen anketlerle çaba ediyor. Dış siyasette somut bir muvaffakiyet elde edememesi, Miçotakis’in iç siyasette daha da zayıflamasına neden oluyor.

Aynı süreçte, bölgesel ve milletlerarası gelişmeler Ege’deki durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Donald Trump’ın ABD başkanlığına geri dönmesi, Ukrayna’daki savaşın seyri ve Doğu Akdeniz’deki güç rekabeti, Yunanistan-Türkiye alakalarını etkileyecek kıymetli faktörler ortasında yer alıyor. Sideris bu gelişmeler için, “Ocak ayı sonunda düzenlenmesi planlanan Yüksek Düzeyli İş Birliği Kurulu toplantısı, iki ülke ortasındaki diyaloğun yine başlaması için bir fırsat sunabilir. Lakin, mevcut siyasi iklim göz önüne alındığında, bu toplantıdan somut bir sonuç çıkması pek muhtemel görünmüyor” yorumunda bulundu.

BAKAN GÜLER NE DEMİŞTİ?

Savunma Bakanı Yaşar Güler, geçtiğimiz hafta Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Kurulu’nda yaptığı konuşmada, Yunanistan’ın Doğu Akdeniz ve Ege Denizi’nde Türkiye’nin kıta sahanlığında müsaadesiz araştırma faaliyetleri yürüttüğünü ve 1976 Bern Mutabakatı ile memleketler arası hukuku ihlal ettiğini belirtti. Güler, Türkiye’nin bu faaliyetlere hem diplomatik hem de alanda gerekli yanıtı verdiğini vurguladı.

Bakan, Yunanistan’ın Ege’deki 23 adanın gayri askeri statüsünü ihlal ettiğini, bilhassa Meis Adası’nın silahlandırılmasının kabul edilemez olduğunu ve Türkiye’nin bu mevzuda milletlerarası mutabakatlardan doğan haklarını kullanmaktan çekinmeyeceğini söz etti. Ayrıyeten, ABD’nin Dedeağaç’taki (Aleksandroupolis) askeri varlığının bölgesel istikrarları etkilediğini ve Türkiye’nin güvenlik siyasetlerini direkt ilgilendirdiğini belirterek, bu gelişmelerin yakından takip edildiğini ve gerekli adımların atıldığını söyledi.

Bakan son olarak, İtalya bayraklı bir geminin temmuz ayında Türkiye’nin kıta sahanlığında kablo döşeme teşebbüsünün Türk unsurlarınca engellendiği hatırlatmasında bulundu.

ATİNA’DAN TEPKİ

Ethnos gazetesine nazaran, Atina, Bakan Güler’in Meclis’teki açıklamalarına reaksiyon gösterdi. Yunanistan Savunma Bakanlığı kaynakları, Güler’in Yunanistan’ı Ege ve Doğu Akdeniz’de provokasyon yapmakla ve memleketler arası muahedeleri ihlal etmekle suçlayan kelamlarının ‘iyi bir iklimin oluşmasına katkı sağlamadığını’ belirtti. Haberde, Yunanistan’ın memleketler arası hukuka ve deniz hukukuna bağlı olduğu vurgulanırken, milletlerarası hukuka alışılmamış argümanların karşılıklı inanç ve ikili bağlantıların güzelleştirilmesine ziyan verdiği söz edildi. Haberde ayrıyeten, Yunan Silahlı Kuvvetleri’nin ulusal egemenliği ve milletlerarası hukuka uygun olarak belirlenmiş egemenlik haklarını müdafaa garantisi olduğunun da altı çizildi.

Kaynak: Gazete Duvar