Şevki Köse: ‘Ağacın fazlalıklarını kaldırıp içindeki karakterle yüzleşiyorum’

2006 yılında İzmir’de kendi atölyesini kurarak çıktığı heyecanlı seyahati, ahşabın yanı sıra taş yontu, işlevsel sanat alanındaki özel tasarım çalışmalarıyla sürdüren ve bilhassa açık alanlardaki ağaç heykel çalışmalarıyla dikkat çeken Şevki Köse ile konuştuk. Türkiye’de heykel sanatının gereğince gelişmemesinin sebebinin dinî bir kadro ön yargılar ve endişeler olduğunu düşünen Köse, “İnsanlara heykelin korkulacak bir şey olmadığını anlatmanın en kolay yolunun insanları heykelle daha fazla buluşturmak olduğunu düşünüyorum. Heykel sanatının da öteki öykü anlatma metotları üzere bir kıssa aktarma usulü olduğunu anlatmak gerekiyor. Bunun için kent merkezlerinde daha fazla heykeller yer almalı. Heykel; sanat galerilerinde, sanat ortamlarında beşerlerle buluştuğu üzere sokakta da buluşabilmeli izleyicisiyle” dedi.

Heykeltraş Şevki Köse

‘AĞAÇLARI BÜYÜDÜKLERİ YERDE HEYKELE DÖNÜŞTÜRDÜM’

Sizin ahşap heykel seyahatiniz nasıl başladı?

Çocukluğumdan beri sanatın her koluna bilhassa heykele karşı ilgim vardı. Bana çok heyecan verirdi heykel sanatı. Küçük çakılarla, ağaçlara form vererek heykelcikler yapmaya çalışırdım. Yıllar içinde okul hayatı, iş hayatı derken bu seyahatten bir müddet uzaklaştım. Yıllarca TRT’de haber kameramanı olarak çalıştım. O vakit da heykel çalışmayı çok istiyordum lakin yoğunluktan ötürü pek fırsatım olmuyordu. Yaklaşık 20 yıl evvel bir atölye kurmaya karar verdim. Küçük bir atölye yaptım ve çalışmalarıma başladım. Deniz kenarında bulduğum ‘drift wood’ denilen ağaç modülleri her vakit çok ilgimi çekerdi. Onlardan heykeller yapmaya başladım. Her şeyi, herkesi şekillendiren en büyük heykeltıraş tabiattır. O nedenle bu yapıtlarımı tabiatla yaptığım ortak çalışmaların bir eseri olarak görüyorum.

Atölye, vakitle hem kendi çalışmalarımı yürüttüğüm hem de öğrendiklerimi diğerleriyle paylaştığım bir alana dönüştü. Workshoplar yapıyorum. Ağaca dokunmayı özleyen, ahşap oyma ve heykele ilgi duyanlara dersler veriyorum. Atölye çalışmalarının dışında açık alanlarda daha büyük boyutta heykeller yapıyorum. Örneğin, Aydın’da Dokuma Park alanında doğal ömrünü tamamlamış ağaçları yerinde yontu usulüyle yani dikildikleri, büyüdükleri yerde heykele dönüştürerek 37 eser yaptım. Ayrıyeten özel alanlarda bu çeşit çalışmalara devam ediyorum. Yaratım sürecinin bana verdiği büyük bir özgürlük ve keyifle çalışmalarımı geliştirdim. Yaptığım her işte yeni bir şeyler öğrendim, öğrenmeye de devam ediyorum.

‘İNSANLARIN YÜZÜNDE YAŞANMIŞLIKLAR VARDIR’

Ahşap eserleri yaparken nelerden esinleniyorsunuz? Yaratım sürecinde ağacın hali, dokusu sizi nasıl etkiliyor?

Yaratım sürecinin bir seyahat olduğunu düşünürüm ve yolda olmayı maksada varmaktan daha pahalı bulurum. Üzerinde çalıştığım ağacın öyküsü de bu seyahatin başlangıcı aslında. İş hayatında çok değişik ortamlarda bulunma fırsatım oldu. Her vakit bu ortamlarda karşılaştığım insanların yüzlerine çok dikkat ettim. Zira insanların yüzünde kıssa vardır, karakterler vardır, kanılar, ıstıraplar, sevinçler, yaşanmışlıklar vardır. Yani anlatılmayı bekleyen öyküler vardır. İşte ben de yaptığım çalışmalarda, ağacın üzerindeki fazlalıkları kaldırıp içindeki karakteri ortaya çıkartarak yüzleşmeye çalışıyorum. Bahsettiğim seyahat bu…

‘DEĞERSİZ GÖRÜLEN AĞAÇ MODÜLLERİNDE ÖYKÜLER BULUYORUM’

Siz üslubunuzu nasıl tanımlıyorsunuz? Heykel sanatıyla ağacı yapıta dönüştürme süreci nasıl gerçekleşiyor? Atinalı Şair Solon’un “Görünmeyenleri görünenden çıkar” kelamı ile bir bağ kurduğunuzu düşünüyor musunuz?

Atinalı düşünür Solon’un “görünmeyeni görünenden çıkar” öğüdü sanırım benim çalışma stilimin bir veciz tabiri. Günlük hayatta ön yargılarla hareket etmeye alışmışız. Görünenle yetinip karara varmayı tercih eder olmuşuz. Halbuki görünenin gerisindeki görünmeyeni görmeye çalışmak çok kıymetli. Bu, bizi ön yargıların kolaycılığından kurtaracak ve birbirimizi anlamamızı sağlayacak bir formül.

Çalışmalarımda çoğunlukla atıl durumdaki ağaç modüllerini kullanıyorum. Bilhassa doğal ömrünü tamamlamış ağaçları tercih ediyorum. Yani birçok insan için hiçbir mana, değer tabir etmeyecek bedelsiz görülen ağaç modüllerinde öyküler bularak onların karakterlerini ortaya çıkarmaya çalışıyorum. Hedefim, sıradan olanın gerisindekini görmeye çalışmak. İkinci bir talih vermek, değersiz, bedelsiz üzere görünen bir nesneyi bedelli hale getirmek ya da onun içindeki pahası ortaya çıkarabilmek diyelim. Bu, ağaç heykel için geçerli olduğu kadar insan için de geçerli.

‘HEYKEL BEŞERLERLE SOKAKTA DA BULUŞABİLMELİ’

Heykel sanatıyla bağımız görece Osmanlı’nın geç devirleri ve bilhassa de Erken Cumhuriyet periyodunda başlıyor. Anadolu Selçuklu Çağı’nda kimi yapılarda hayvan ve bitki kabartmaları dışında örnekler olmadı. Osmanlı’nın geç devirlerine kadar alışılmamış birkaç örnek dışında da heykel hiç yoktu. Bunun nedenleri konusunda din ve kültürün başka ögeleriyle irtibatını da göz önünde bulundurarak sizce heykel tarihimiz neden zayıf kaldı?

Türkiye’de heykel sanatının gereğince gelişmemesinin sebebi dinî bir grup ön yargılar ve dehşetler olsa gerek. İnsanlara heykelin korkulacak bir şey olmadığını anlatmanın en kolay yolunun insanları heykelle daha fazla buluşturmak olduğunu düşünüyorum. Heykel sanatının da öbür öykü anlatma formülleri üzere bir öykü aktarma formülü olduğunu anlatmak gerekiyor. Bunun için kent merkezlerinde daha fazla heykeller yer almalı. Heykel; sanat galerilerinde, sanat ortamlarında beşerlerle buluştuğu üzere sokakta da buluşabilmeli izleyicisiyle.

‘ÜSTAT MEHMET AKSOY’UN TESPİTİNE KATILIYORUM’

Türkiye’de birinci periyotlardan itibaren heykelin kamusal alanlarda görünme biçiminin siyasal tercihlerle oluştuğu söylenebilir. 70’li yıllardan sonra ise pek çok kent ve kasabanın görünür yerlerine yörenin öne çıkan özelliğini yansıtan ziraî eser ve hayvan ya da Nasrettin Hoca üzere ortak hafızaya ait heykeller konuldu. Bu heykellere sanatkarlar farklı farklı değerlendirmeler yaptılar. Örneğin, Komet, bu heykellere ‘Türkiye’nin Pop Art’ı dedi. Mehmet Aksoy ise, bu heykellerin olsa olsa ‘Bok Art’ olabileceğini söyledi. Bu heykeller hakkında siz ne düşünüyorsunuz?

Siyasal tercihlerle birtakım fikir ve bireyleri kalıcı kılma gayretinin bir aracı olarak heykelin kullanılmasını doğal karşılıyorum elbette. Bütün dünyada bunun örneklerini görmek mümkün. Bunun geniş kitleler gözünde heykel imajını çok sınırlamaya dönük tesirleri olsa da sonuçta kabul edilebilir bir şey. Kelam ettiğiniz kentlerin meydanlarında son vakitlerde yaygın olarak gördüğümüz ‘şey’leri heykel kapsamında pahalandırmak değil de bir an evvel kentleri onlardan kurtarmak gerekir diye düşünüyorum. Ve bu hususta üstat Mehmet Aksoy’un tespitine katılıyorum.

Kaynak: Gazete Duvar