Memurun Ceza Yargılaması Sonucunun, Disiplin Cezalarına Tesiri ve Gerekçeli Karar Hakkının İhlal Edilmesi

Anayasa Mahkemesine yansıyan kişisel müracaata ait (Başvuru Numarası: 2020/23944) alınan kararla gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmış ve ihlal sonuçlarının ortadan kaldırılması maksadıyla tekrar yargılama yapılması için Danıştay Beşinci Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.

Bireysel müracaata husus olayda özetle, Kozan Cumhuriyet Başsavcılığının 5/1/2009 tarihli iddianamesiyle ihaleye fesat karıştırma ve kolay yaralama kabahatlerinden cezalandırılması talebiyle müracaatçı hakkında Kozan Ağır Ceza Mahkemesinde (Ceza Mahkemesi) kamu davası açılmıştır.

Ceza Mahkemesi ihaleye fesat karıştırma kabahatinden 4 yıl 2 ay mahpus cezasıyla cezalandırılmalarına hükmetmiş, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. unsuru uyarınca kararın açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) karar vermiştir.

Başvurucunun temyiz talebi üzerine Yargıtay 5. Ceza Dairesi 30/9/2013 tarihli kararla sanıklar hakkında ihaleye fesat karıştırma hatasından kurulan mahkümiyet kararlarının onanmasına karar vermiştir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 11/4/2013 tarihli ve 6459 sayılı Kanun’un 12. hususu ile değişiklik yapılan 235. unsurunun yine düzenlenmesi nedeniyle uyarlama yargılaması yapılması için belge tekrar resen temele alınmıştır.

Ceza Mahkemesi 18/11/2014 tarihli yeni kararla müracaatçının da ortalarında bulunduğu sanıklar hakkında ihaleye fesat karıştırma hatasından 1 yıl mahpus cezasına hükmetmiş ve 5271 sayılı Kanun’un 231. hususu uyarınca da HAGB kararı vermiştir. Karar münasebetinde, sanıkların cürüm kabul edilen hareketleri için cürüm tarihinde yürürlükte bulunan 5237 sayılı Kanun’un 235. unsurunun birinci fıkrasında 5 yıldan 12 yıla kadar mahpus cezası öngörülmüşken Ceza Mahkemesinin kararından sonra kararın temyiz incelemesi evresinde yürürlüğe giren 6459 sayılı Kanun ile 5237 sayılı Kanun’un 235. hususunun birinci fıkrasında hem ceza ölçülerinde hem de hatanın ögelerinde değişikliğe gidildiği, buna nazaran 3 yıldan 7 yıla kadar mahpus cezası öngörüldüğü belirtilmiştir.

Başvurucunun itiraz talebi, Ceza Mahkemesinin 15/11/2021 tarihli kararıyla HAGB’ye yönelik kararlarda düzeltmeyi gerektiren bir konu bulunmadığı gerekçesiyle reddedilmiştir. Anılan karara da itiraz edilmesi üzerine Ceyhan 1. Ağır Ceza Mahkemesi 3/12/2021 tarihli kesin olmak üzere ret kararı vermiştir.

. Müracaatçı hakkında ceza soruşturmasıyla kontaklı olarak Adalet Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulu tarafından idari soruşturma başlatılmıştır. Müracaatçının memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelikte disiplin cürmü işlediği gerekçesiyle 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. hususu uyarınca müracaatçının 28/6/2010 tarihinde devlet memurluğundan çıkarılmasına karar verilmiş, devlet memurluğundan çıkarılma sürecinin iptali talebiyle Bursa 1. Yönetim Mahkemesinde (İdare Mahkemesi) dava açmıştır.

İdare Mahkemesi 26/10/2011 tarihinde davanın reddine karar vermiştir. Müracaatçının temyiz talebini Danıştay Beşinci Dairesi 12/1/2017 tarihinde reddederek onama kararı vermiştir. Müracaatçı; hakkında verilen 4 yıl 2 ay mahpus cezasının kaldırıldığını, uyarlama yargılaması yapılarak hakkında HAGB kararı verildiğini, bu nedenle Yönetim Mahkemesi kararının yanlışlı olduğunu, HAGB kararının memuriyete mani teşkil etmediğini belirterek karar düzeltme talebinde bulunmuş, talep Danıştay Beşinci Dairesi tarafından reddedilmiştir.

Bu etapta ilgili tarafından devlet memurluğundan çıkarılmaya ait disiplin cezasının iptali talebiyle açılan davada sonuca tesirli tezin kararda karşılanmaması nedeniyle gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği tezine ait, AYM ye 16/7/2020 tarihinde kişisel müracaat yapılmıştır.

Bilindiği üzere, 657 sayılı Kanun’un “Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller” kenar başlıklı 125. hususunun devlet memurluğundan çıkarma cezasını düzenleyen (E) bendinin (g) alt bendi şöyledir:
“E – Devlet memurluğundan çıkarma : Bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır.
Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
…
g) Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
…”
5237 sayılı Kanun’un 235. unsurunun (1) numaralı fıkrasının 6459 sayılı Kanun’la değiştirilmeden evvelki hali şöyledir:
“(1) Kamu kurum yahut kuruluşları ismine yapılan mal yahut hizmet alım yahut satımlarına ya da kiralamalara ait ihaleler ile üretim ihalelerine fesat karıştıran kişi, beş yıldan oniki yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.”

5237 sayılı Kanun’un 235. hususunun (1) numaralı fıkrasının yürürlükteki hali şöyledir:
“(1)Kamu kurumu yahut kuruluşları ismine yapılan mal yahut hizmet alım yahut satımlarına ya da kiralamalara ait ihaleler ile üretim ihalelerine fesat karıştıran kişi, üç yıldan yedi yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.”

5271 sayılı Kanun’un somut müracaat sırasında yürürlükte olan 231. hususunun (5) numaralı fıkrasının son cümlesi şöyledir:
“Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan kararın sanık hakkında bir türel sonuç doğurmamasını söz eder.”

. Yargıtay Hukuk Genel Heyetinin HAGB kurumunun niteliğine yer verilen 1/2/2012 tarihli ve E.2011/19-639, K.2012/30 sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir:
“…hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ile kurulan karar, muhakkak bir mühlet sanık hakkında karar tabir etmemekte, rastgele bir sonuç doğurmamaktadır. Sanık bulunduğu hal üzere bırakılmakta, motamot yargılanan kimsenin durumunda kalmakta ve yapılan yargılama süreksiz bir mühlet askıda kalmaktadır. Askı müddeti boyunca, yargılanan kimsenin sanık sıfatı devam eder ise de, hiçbir halde bu kimse hükümlü sayılamaz.”

Yargıtay Hukuk Genel Konseyinin kararlarında da HAGB kurumuna yönelik olarak üstte alıntısı yapılan kararla birebir nitelendirmeye yer verilmiştir.

Somut olayda ise müracaatçının memuriyetinin sona erdirilmesi sürecine karşı açılan dava kanun yolu incelemesi basamağındayken ortaya çıkan yeni tüzel durum (HAGB kararı) yargılamanın sonucu değiştirebilecek ve sonuca tesirli olabilecekken ileri sürülmesine karşın kelam konusu temel argümanların kanun yolu mahkemesince incelenmediği ve gerekçeli kararda anılan konulara yönelik rastgele bir değerlendirmede bulunulmadığıdır. Bu kapsamda uyuşmazlığa yönelik temel sıkıntılar kanun yolu mahkemesince gerekçeli kararda tartışılmamıştır. Bu durumun yargılamayı bir bütün halinde adil olmaktan çıkardığı değerlendirilmiştir.

Açıklanan münasebetlerle AYM tarafından Anayasa’nın 36. hususunda garanti altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir.

Sonuç prestiji ile yönetim tarafından yapılan her türlü aksiyon ve sürecin münasebetinin ilgili dokümanlarda yer verilmesinin ve bu konuların mahkemelerce kanun yolu mahkemelerince incelenmesi ve kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Aksi durumlarda uzayan yargılama süreçleri, adil yargılanma hakkının tesisinde gecikmeler ve hak kayıpları ortaya çıkabilecektir.

Kaynak: Memurlar