İDDK: Yasa dışı silahlı örgüt kurmak cürmünden memnu hakların iade kararı alınsa bile memuriyete manidir

İlk derece mahkemesi davayı reddetmiş lakin 12. Daire bu kararı bozmuştur.

12. Daire: Memuriyete girmeden evvel alındığı için pürüz olmaz

Memnu hakların iadesi kararı, ilgili şahsa bu karar uyarınca direkt memuriyete alınma hakkı vermeyip, memuriyete başvurma hakkı sağlayacağı ve yönetimin bu mevzuda takım ve gereksinim durumunu gözeterek takdir yetkisini kullanacağının da açık olduğu,

Bakılan uyuşmazlıkta, 2015/1 Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) sonucuna nazaran, hizmetli olarak yerleştirilen davacı hakkında, isimli sicil kayıtlarının tetkiki sonucunda yasa dışı silahlı örgüt kurmak yahut katılmak cürmünden ötürü mahkumiyetinin bulunduğu ve bu mahkumiyeti nedeniyle 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) hususunda düzenlenen Devlet memurluğuna alınma kurallarını taşımadığı gerekçesiyle atamasının yapılmaması yolunda dava husus süreç tesis edilmiş ise de, anılan sürece destek alınan mahkumiyeti hakkında, Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavından evvel hakkında memnu haklarının iadesine karar verildiği,

Bu duruma nazaran; mahkümiyetine bağlı hak yoksunluğu, memnu hakların iadesi kararı ile ortadan kalkmış olan ve Devlet memuru olarak atanmasında tüzel bir manisi kalmayan davacının atamasının yapılmamasına ait dava konusu süreçte hukuka uyarlık bulunmadığını belirtmiştir.

İDDK: Katiyetle engeldir

Memnu hakların iadesinin, mahkumiyet kararını ortadan kaldıran değil, sadece yasaklanmış birtakım hakların iadesine yönelik bir karar olduğu, kanun koyucu tarafından, “devletin güvenliğine karşı hatalar, Anayasal sisteme ve bu nizamın işleyişine karşı kabahatler, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı berbata kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, kabahatten kaynaklanan malvarlığı pahalarını aklama yahut kaçakçılık” üzere hatalardan mahkumiyet halinin, genel af hariç katılaşmış bir cezayı kaldıran, cezayı hafifleten yahut daha hafif bir cezaya çeviren özel af halinde memuriyete alınma konusunda bir mani olarak belirlenmişken, özel affa nazaran daha dar kapsamlı olan ve mahkumiyet kararını ortadan kaldırmayan memnu hakların iadesi halinin, memuriyete girmeye evleviyetle mani olacağını belirtti.

T.C.

DANIŞTAY

İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU

Esas No: 2023/444

Karar No: 2023/1833

İSTEMİN KONUSU:

Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin 16/12/2022 tarih ve E:2022/2594, K:2022/2738 sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:

Dava Konusu İstem: 2015/1 Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) sonucuna nazaran, . hizmetli olarak yerleştirilen davacının, devlet memurluğuna mani hatadan mahkumiyeti bulunduğundan bahisle atamasının yapılmamasına ait 24/06/2015 tarih ve 28231 sayılı sürecin iptaline karar verilmesi istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:

Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin 10/05/2016 tarih ve E:2015/2007, K:2016/1518 sayılı kararıyla;

Yürürlükteki mevzuat kararlarına nazaran, şahısların taammüden işlemiş oldukları kabahatlerden dolayı aşikâr hakları kullanmaktan mahrum bırakıldığı, bu mahrumluklar ortasında bir kamu vazifesinin üstlenilmesinin de bulunduğu, Türk Ceza Kanunu’nda, bu yoksunluğun, mahkum olunan mahpus cezasının infazı tamamlanıncaya kadar sürebileceği belirtilmiş olmakla birlikte 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) hususundaki açık düzenleme dikkate alındığında, hususta sayılan devletin güvenliğine karşı işlenen cürümlerden mahkum olanların artık hiç bir halde memuriyete atanmasının mümkün olmadığı; uyuşmazlık konusu olayda, yasa dışı silahlı örgüt kurmak yahut katılmak kabahatinden mahkumiyeti bulunan davacı tarafından, memnu haklarının iadesine karar verildiğinden atanma koşullarına sahip olduğu ileri sürülmekte ise de; memnu hakların iadesi kararı alınmasının, 657 sayılı Kanun’un 48/A- (5) hususunda sayılan cürümler dışında kalan cürümlerden mahkumiyeti bulunanlara, ileriye yönelik olarak Devlet memuru olabilme imkanı verdiği, devletin güvenliğine karşı işlenen kabahatlerden olan yasa dışı silahlı örgüt kurmak yahut katılmak hatasından hükümlü olan davacının kamu misyonlarına alınmasına yönelik hak yoksunluğunun devam ettiğinin açık olduğu, dava konusu süreçte hukuka karşıtlık bulunmadığı gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.

Daire Kararının Özeti:

Danıştay Onikinci Dairesinin 24/02/2021 tarih ve E:2017/248, K:2021/967 sayılı kararıyla;

Memnu hakların iadesi kuruluşunun, 765 sayılı (mülga) Türk Ceza Kanunu’nun 121-124 unsurları ile 1412 sayılı (mülga) Ceza Muhakemeleri Yordamı Kanunu’nun 416-420. hususları ortasında yer almakta iken, anılan Kanunlar yürürlükten kaldırarak 01/06/2005 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda bu kuruma yer verilmediği fakat Anayasa’nın 76/2. hususu ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu üzere birtakım özel Kanunlardaki hak yoksunluklarına ait düzenlemeler nedeniyle memnu hakların iadesi kuruluşuna yine gereksinim duyulup 5352 sayılı İsimli Sicil Kanunu’na eklenen 13/A hususuyla yasaklanmış hakların geri verilmesi başlığı altında yine düzenlendiği,

Memnu hakların iadesinin düzenlendiği 5352 sayılı Kanun’un anılan hususunda, 5237 sayılı Kanun dışındaki kanunların muhakkak bir hatadan ötürü yahut belirli bir cezaya mahkümiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, mahküm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir müddetin geçmiş olması, kişinin bu müddet zarfında yeni bir hata işlememiş olması ve hayatını güzel halli olarak sürdürdüğü konusunda mahkemede bir kanaat oluşması şartıyla şahısların kararı veren mahkemeye yahut mahkumun ikametgahının bulunduğu yerdeki tıpkı derecedeki mahkemeye yapacakları müracaat üzerine yasaklanmış hakların geri verilmesi kararının verileceğinin belirtildiği,

Bu hususta kelam edilen “5237 sayılı Kanun dışındaki kanunlar” ibaresinden, 5237 sayılı Kanun’un “Özel kanunlarla ilişki” başlıklı 5. hususunda, “Bu Kanunun genel kararları, özel ceza kanunları ve ceza içeren kanunlardaki cürümler hakkında da uygulanır.” kararı uyarınca çeşitli cürüm ve hürriyeti bağlayıcı cezalar ile hak yoksunluklarının düzenlendiği 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Kaçakçılık Kanunları üzere özel ceza kanunları değil, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Seçim Kanunu üzere hak yoksunluklarına yer verilen kanunların anlaşılması gerektiği,

Öte yandan; 5352 sayılı Kanun’un 13/A unsurunun münasebetinde de belirtildiği üzere, cezalandırılmakla güdülen asıl hedef, işlediği kabahatten ötürü kişinin faal pişmanlık duymasını sağlayıp tekrar topluma kazandırılması olduğundan, memnu hakların iadesi kurumu ile, ceza mahkumiyetinden doğan süresiz yasakların ve ehliyetsizliklerin önüne geçilerek, yasak ve ehliyetsizliklerden kurtulmak isteyen kimseyi düzgün ve hukuk kurallarına uygun bir halde yaşamaya teşvik etmenin amaçlandığı,

Bu kapsamda, memnu hakların iadesi kararının, gerek Türk Ceza Kanunundan, gerekse özel bir kanundan kaynaklansın kamu hizmetlerinden yasaklanma, memuriyetten mahrumiyet, seçme ve seçilme hakkından mahrum kılınma üzere temel hak ve özgürlükler alanındaki ehliyetsizlikleri gelecek için ortadan kaldıran ve şahsa kullanılması men edilen hakları kullanma yetkisi sağlayan kararlar olduğu,

Yasaklanmış hakların geri verilmesi kurumunu tekrar düzenleyen 5352 sayılı Kanun’un 13/A unsurunun 2006 yılında yürürlüğe girmesinden sonra, 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) unsurunda 2008 yılında 5728 sayılı Kanun ile değişiklik yapılarak unsura, “Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü hususunda belirtilen mühletler geçmiş olsa bile;” ibaresi eklenmiş ise de, memnu hakların iadesi kararı alınsa dahi devlet memuru olunamayacağına ait bir düzenlemeye yer verilmediği,

Anılan yasal düzenlemeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde; 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) hususunda yer alan “Türk Ceza Kanunu’ndaki mühletler geçirilmiş olsa bile” ibaresiyle hususta belirtilen cürümlerden ötürü mahküm olan ve bu mahkümiyeti nedeniyle belirli hakları kullanmaktan yasaklanan bireylerin Devlet memuru olamayacağı, yasaklanmış hakların iadesi kararı alınması durumunda ise, mahkümiyet ortadan kalkmamakla birlikte bu mahkümiyetten doğan yahut mahkümiyetle birlikte hükmedilen ehliyetsizliklerinin ileriye dönük olarak ortadan kalkacağı sonucuna ulaşıldığı,

Bununla birlikte, memnu hakların iadesi kararı, ilgili bireye bu karar uyarınca direkt memuriyete alınma hakkı vermeyip, memuriyete başvurma hakkı sağlayacağı ve yönetimin bu bahiste takım ve muhtaçlık durumunu gözeterek takdir yetkisini kullanacağının da açık olduğu,

Bakılan uyuşmazlıkta, 2015/1 Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) sonucuna nazaran, Diyanet İşleri Başkanlığı Tunceli ili, Nazımiye İlçe Müftülüğüne hizmetli olarak yerleştirilen davacı hakkında, isimli sicil kayıtlarının tetkiki sonucunda yasa dışı silahlı örgüt kurmak yahut katılmak kabahatinden ötürü mahkumiyetinin bulunduğu ve bu mahkumiyeti nedeniyle 657 sayılı Kanun’un 48/A-(5) unsurunda düzenlenen Devlet memurluğuna alınma koşullarını taşımadığı gerekçesiyle atamasının yapılmaması yolunda dava mevzu süreç tesis edilmiş ise de, anılan sürece destek alınan mahkumiyeti hakkında, Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavından evvel hakkında memnu haklarının iadesine karar verildiği,

Bu duruma nazaran; mahkümiyetine bağlı hak yoksunluğu, memnu hakların iadesi kararı ile ortadan kalkmış olan ve Devlet memuru olarak atanmasında hukuksal bir manisi kalmayan davacının atamasının yapılmamasına ait dava konusu süreçte hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılarak Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin 10/05/2016 tarih ve E:2015/2007, K:2016/1518 sayılı kararının bozulmasına karar verilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi Israr Kararının Özeti:

Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin 16/12/2022 tarih ve E:2022/2594, K:2022/2738 sayılı kararıyla;

Memnu hakların iadesinin, 765 sayılı (mülga) Türk Ceza Kanunu’nun yürürlükte olduğu periyotta ve hala 5352 sayılı İsimli Sicil Kanunu’nun 13/A unsuru uyarınca 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların aşikâr bir kabahatten ötürü yahut muhakkak bir cezaya mahkümiyete bağladığı kısıtlılık hallerinden kaynaklanan müddetli yahut süresiz hak yoksunluklarının aşikâr kurallarda sona erdirilmesine yönelik olarak getirilmiş bir kuruluş olduğu,

Anılan Anayasal kural karşısında, hakkında verilmiş bir mahkumiyet kararı sonrasında belirli kamu haklarını kullanmaktan mahrum kılınan vatandaşların, memnu haklarının mahkeme kararı ile iadesi sonrasında kamu hizmetine alınmada müracaat yapma ve imtihanlara katılma konusunda öbür vatandaşlardan farksız oldukları konusunda bir duraksama bulunmadığı,

Öte yandan kanun koyucunun, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. hususunda Devlet memurluğuna müracaat şartları bulunan vatandaşların aşikâr kuralları taşıması halinde memuriyete alınması konusundaki iradeyle bu hususun (A) bendinde tüm memuriyetler için aranacak genel kuralları belirlediği, (B) bendinde ise yapılacak hizmetin niteliği gereği olan ve ayrıyeten yönetimlerin mevzuatında belirtilen özel koşulların başvuran şahısta bulunması gerektiğinin belirtildiği,

Anılan hususun (A) bendinde memuriyete girişte, kamu haklarını kullanma konusunda hiçbir pürüzü bulunmayan Türk vatandaşları için yaş, tahsil, kamu haklarından mahrum bulunmama, taammüden işlenen bir cürümden bir yıl yahut affa uğramış olsa bile aşikâr hatalardan mahkum olmama, askerlikle ilgisi bulunmama, misyonunu devamlı yapmasına pürüz olabilecek bir akıl hastalığı bulunmama üzere kurallar getirilmiş, kanun koyucu tarafından memuriyete girişte kamu hizmetinin faal, inançlı ve verimli halde yürütülmesinin sağlanmaya çalışıldığı,

Dolayısıyla memuriyete girişte kamu haklarını kullanma konusunda rastgele bir mahzuru bulunmayan tüm vatandaşlar için bu kuralların aranması, Anayasa’nın 70. hususuna ters olmadığı üzere, memnu hakların iadesi kararıyla verilen kamu haklarını kullanma yetkisinin sonuçsuz kalmasına yönelik bir düzenleme olmadığı, çünkü aşikâr bir mahkumiyet nedeniyle kamu hakları kısıtlanan bir kişinin, memnu hakların iadesi kararı sonrasında kamu çalışanı alımı için yapılan bir imtihana başvurabileceği, lakin 657 sayılı Kanun’un 48. unsuru ile getirilen genel ve özel kuralları taşıması durumunda atanabileceği,

Hukukumuzda genel af ve özel af halinde iki kurum öngörüldüğü, genel affın, kamu davasını, hükmolunmuş cezaları ve mahkumiyetin tüm sonuçlarını ortadan kaldıran bir yasama süreci olduğu, özel affın ise sırf katılaşmış bir cezayı kaldıran, cezayı hafifleten yahut daha hafif bir cezaya çeviren bir kuruluş olduğu,

657 sayılı Kanun’un 48. unsurunun (A) bendinin 5 numaralı alt bendinde değişiklik yapan ve 08/02/2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5728 sayılı Kanun’un 317. hususunun münasebetinde, “affa uğramış olsa bile” ibaresi için şu açıklama

yapıldığı: “Keza, kelam konusu alt bende, ‘devletin güvenliğine karşı suçlar’ ibaresinden evvel gelmek üzere ‘affa uğramış olsa bile’ ibaresi eklenmiştir. Anayasa’da Türkiye Büyük Millet Meclisinin vazife ve yetkileri ortasında genel ve özel af çıkarma yetkisi sayılmıştır. Bu iki af cinsinin tüzel sonuçları ortasındaki fark, Türk Ceza Kanunu’nun 65. hususunda ortaya konmuştur. Bu durum karşısında husus metnine eklenen ‘affa uğramış olsa bile’ ibaresini özel affa özgülemek gerekir.” denildiği, münasebetiyle bu münasebetten 657 sayılı Kanun’un 48. hususunda yer alan affa ait ibareden kanun koyucunun özel affı kastetmekte olduğu,

Diğer taraftan, 657 sayılı Kanun’un 48. hususunun (A) bendinin 5 numaralı alt bendinin birinci halinde ve devamı değişikliklerinde “…hükümlü bulunmamak” keyfiyeti aranmakta iken, 23/01/2008 tarihinde kabul edilen 5728 sayılı Kanun’un 317. hususuyla getirilen ve hala yürürlükte bulunan düzenleme ile bu keyfiyetin, “…mahkum olmamak” formunda değiştirildiği,

Memnu hakların iadesinin, mahkumiyet kararını ortadan kaldıran değil, sırf yasaklanmış kimi hakların iadesine yönelik bir karar olduğu,

Hal bu türlü iken kanun koyucu tarafından, “devletin güvenliğine karşı kabahatler, Anayasal nizama ve bu nizamın işleyişine karşı kabahatler, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı berbata kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, cürümden kaynaklanan malvarlığı pahalarını aklama yahut kaçakçılık” üzere cürümlerden mahkumiyet hali, genel af hariç katılaşmış bir cezayı kaldıran, cezayı hafifleten yahut daha hafif bir cezaya çeviren özel af halinde memuriyete alınma konusunda bir pürüz olarak belirlenmişken, özel affa nazaran daha dar kapsamlı olan ve mahkumiyet kararını ortadan kaldırmayan memnu hakların iadesi halinin, memuriyete girmeye evleviyetle pürüz olacağı,

Bu durumda, yasa dışı silahlı örgüt kurmak yahut katılmak cürmünden hakkında mahkumiyet kararı verilen davacının kamu misyonuna alınmasına yönelik hak yoksunluğunun devam ettiği açık olduğundan, dava konusu süreçte hukuka terslik bulunmadığı,

Nitekim, Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyinin 27/06/2022 tarih ve 2022/1141, 2022/2318 sayılı kararının da bu tarafta olduğu gerekçesiyle davanın reddi yolundaki birinci kararda ısrar edilmiştir.

TEMYİZ EDENİN ARGÜMANLARI:

Davacı tarafından, Türk Ceza Kanunu’nun 53. unsuruna nazaran cezanın infazı tamamlandıktan sonra yoksun kalınan hakların kullanılmaya devam edilebileceği, hukukumuzda daima hak yoksunluğu ile ilgili bir düzenlemeye yer verilmediği; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48/A-5 unsurunun de daima bir hak mahrumiyeti yaratmadığı; mahkemelerce memnu hakların iadesi kararını aldıktan sonra öteki şartların varlığı halinde bireylerin kamu misyonuna atanabileceği, kendisinin engelli olduğu dikkate alındığında toplum ve kamu tertibi için tehlike arz edecek bir durumun kelam konusu olmadığı, engelli bir kişinin kamuda dahi istihdam edilmek istenmemesinin toplumsal devlet unsuru ile bağdaşmadığı, ülkemiz taraf olduğu ILO mukavelelerine nazaran devletin engellilere olumlu ayrımcılık yapmayı taahhüt ettiği, bu nedenle dava konusu sürecin iptali gerektiği ve birinci derece mahkemesi ısrar kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:

Davalı yönetim tarafından, Ankara 16. Yönetim Mahkemesince verilen ısrar kararının yordam ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ MUHAMMED AKTAŞ’IN NİYETİ: Temyiz isteminin kabulü ile Ankara 16. Yönetim Mahkemesi ısrar kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve evraktaki evraklar incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ KIYMETLENDİRME:

İdare ve vergi mahkemelerinin son kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanunu’nun 49. unsurunda yer alan;

“a) Misyon ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,

b)Hukuka ters karar verilmesi,

c)Usul kararlarının uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte yanılgı yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.

Temyizen incelenen karar tarz ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen savlar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:

Açıklanan nedenlerle;

1.Davacının temyiz isteminin reddine,

2.Davanın üstte özetlenen münasebetle reddine ait Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin temyize mevzu 16/12/2022 tarih ve E:2022/2594, K:2022/2738 sayılı ısrar kararının ONANMASINA,

3.Bu kararın bildirim tarihini izleyen günden itibaren 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 05/10/2023 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY

X- Ankara 16. Yönetim Mahkemesinin 16/12/2022 tarih ve E:2022/2594, K:2022/2738 sayılı ısrar kararının Danıştay Onikinci

Dairesinin 24/02/2021 tarih ve E:2017/248, K:2021/967 sayılı kararında yer alan münasebet doğrultusunda bozulması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.

KARŞI OY

XX- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. unsurunun birinci fıkrasının (A) bendinin (5) numaralı alt bendinde; “Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü unsurunda belirtilen müddetler geçmiş olsa bile; taammüden işlenen bir cürümden ötürü bir yıl yahut daha fazla müddetle mahpus cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı cürümler, Anayasal nizama ve bu sistemin işleyişine karşı hatalar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı berbata kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, kabahatten kaynaklanan malvarlığı pahalarını aklama yahut kaçakçılık kabahatlerinden mahkum olmamak” Devlet memurluğuna alınacaklarda aranan genel kaideler ortasında sayılmıştır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Belli Hakları Kullanmaktan Mahrum Bırakılma” başlıklı 53. hususunda; ”(1) Kişi, taammüden işlemiş olduğu hatadan ötürü mahpus cezasına mahkümiyetin yasal sonucu olarak;

a) Daima, periyodik yahut süreksiz bir kamu vazifesinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden yahut Devlet, vilayet, belediye, köy yahut bunların kontrol ve nezareti altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya yahut seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,

(…) mahrum bırakılır.

(2) Kişi, işlemiş bulunduğu hata münasebetiyle mahküm olduğu mahpus cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz ” kararı yer almaktadır.

5352 sayılı İsimli Sicil Kanunu’na 06/12/2006 tarih ve 5560 sayılı Kanun ile eklenen “Yasaklanmış hakların geri verilmesi” başlıklı 13/A

maddesinde ise; “(1) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların muhakkak bir cürümden ötürü yahut aşikâr bir cezaya mahkümiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir. Bunun için; Türk Ceza Kanununun 53. hususunun beşinci ve altıncı fıkraları gizli kalmak kaydıyla,

a)Mahküm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir müddetin geçmiş olması,

b)Kişinin bu müddet zarfında yeni bir hata işlememiş olması ve hayatını düzgün halli olarak sürdürdüğü konusunda mahkemede bir kanaat oluşması gerekir.” kararına yer verilmiştir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile kişinin taammüden işlemiş olduğu kabahatten ötürü mahpus cezasına mahkumiyetinin sonucu olarak belli hakları kullanmaktan mahrum bırakılması, mahkum olduğu mahpus cezasının infazı mühletince geçerli olduğundan 5237 saylı Kanun’da “yasaklanmış hakların iadesi” kuruluşuna yer verilmediği, lakin özel kanun kararları ile muhakkak cürümlerden ötürü yahut muhakkak bir cezaya mahkumiyet halinde öngörülen hak yoksunlukları ve ehliyetsizlikler bakımından, bireylerin bu kanunlardan doğan süresiz hak yoksunluklarını ortadan kaldırıcı mahiyette olmak üzere İsimli Sicil Kanunu’na 13/A hususu eklenerek “yasaklanmış hakların geri verilmesi” kurumunun getirildiği görülmektedir.

Memnu hakların iadesi kurumu evvelden, mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 121 ila 124 ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Tarzı Kanununun 416 ila 420. unsurlarında düzenlenmiştir. Lakin 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda memnu hakların iadesi kurumuna yer verilmemiş, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. unsurunda güvenlik önlemi olarak düzenlenmekle bir arada, bu yoksunluklarının cezanın infazının tamamlanmasıyla birlikte sona ereceği kabul edilmiştir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. unsurunun birinci fıkrasında yer alan hak yoksunlukları, birebir hususun ikinci fıkrası uyarınca mahpus cezasının infazının tamamlanmakla sona ereceği karar altına alınarak, vadeli bir hak yoksunluğu öngörülmüştür. Bu sebeple 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda memnu hakların iadesi yahut yasaklanmış hakların geri verilmesi kurumuna yer verilmemiştir.

Türk hukukunda bütün hak yoksunlukları, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer almamaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışında, dava konusu sürecin desteği olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun da içinde yer aldığı aşağıda belirtilen 24 Kanunda hak mahrumiyetleri düzenlenmiştir:

1.1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Stili İcrasına Dair Kanunun 28’inci ve 45 inci unsurlarında,

2.5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 14’üncü unsurunda,

3.6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’un 4’üncü unsurunda,

4.6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Usulüne ve Göreceği İşlere Dair Kanun’un 6’ncı hususunda,

5.213 sayılı Vergi Tarz Kanunu’nun 87’nci hususunda,

6.657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48’inci unsurunda,

7.1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 5’inci unsurunda,

8.1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanununun 8’inci unsurunda,

9.2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Vazife ve Yetkileri Kanunu’nun 15’inci hususunda,

10.2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 11’inci hususunda,

11.2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 18’inci hususunda,

12.3224 sayılı Türk Diş Hekimleri Birliği Kanunu’nun 33’üncü hususunda,

13.4632 sayılı Ferdi Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi

Kanunu’nun 8’inci unsurunda,

14.4904 sayılı Türkiye İş Kurumu ile İlgili Kimi Düzenlemeler

Hakkında Kanun’un 17’nci hususunda,

15.5000 sayılı Patent ve Marka Vekilliği ile Birtakım Düzenlemeler

Hakkında Kanun’un 30’uncu unsurunda,

16.5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve

Borsalar Kanunu’nun 74’üncü ve 83’üncü unsurlarında,

17.5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun 10’uncu hususunda,

18.5300 sayılı Tarım Eserleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’nun 7’nci unsurunda,

19.5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 50’nci hususunda,

20.5368 sayılı Lisanslı Harita Kadastro Mühendisleri ve Ofisleri Hakkında Kanun’un 2’nci unsurunda,

21.5910 sayılı Türkiye İhracatçılar Meclisi ile İhracatçı Birliklerinin Kuruluş ve Vazifeleri Hakkında Kanun’un 21’inci hususunda,

22.6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 20’nci unsurunda,

23.Sendikalar ve Toplu İş Mukavelesi Kanunu’nun 6’ncı hususunda, 24. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 44’üncü hususunda.

Ayrıca, anılan kanunlarda öngörülen hak yoksunluğunun 5237 sayılı Kanun’un 53/2 hususunda olduğu üzere cezanın infaz edilmesiyle sona ereceği tarafında bir karar de bulunmamaktadır.

Böylece hukukumuzda kimi hak yoksunluklarının periyodik olmasına karşın, kimi hak yoksunlukları süresiz olarak devam edeceği üzere bir durum ortaya çıkmıştır. Kanun koyucu 5352 sayılı İsimli Sicil Kanunu’na bir karar eklemek suretiyle ortaya çıkan bu sorunu gidermiştir. Bu konu anılan Kanun’un 13/A hususunun münasebetinde:

“5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki çeşitli kanunlardaki süresiz hak yoksunluğu doğuran bu kararlara karşın, yasaklanmış hakların geri verilmesi yolunun kapalı tutulması, uygulamada önemli sıkıntılara yol açacaktır. Bu meselelerin tahliline yönelik olarak 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki çeşitli kanunlardaki kasıtlı bir cürümden ötürü makul müddetle mahpus cezasına yahut aşikâr cürümlerden ötürü bir cezaya mahkum olan şahısların süresiz olarak kullanmaktan yasaklandıkları hakları tekrar kullanabilmelerine imkan tanıyan bir düzenleme yapılmasına muhtaçlık duyulmuştur” biçiminde tabir etmek suretiyle ortaya koymuş, İsimli Sicil Kanunu’nun 13/A hususunda, “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların aşikâr bir cürümden ötürü yahut aşikâr bir cezaya mahkümiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir.” formunda belirtilmiştir.

Bu prestijle, memnu hakların iadesi kararı mahiyet itibariyle, mahkumiyet kararına bağlı olarak kaybedilen bütün ehliyetsizlikleri yine kazandıran bir karardır.

Bu kapsamda, yasaklanmış hakların geri verilmesi, ceza mahkumiyetinden doğan yasakların ve ehliyetsizliklerin ortadan kaldırılmasını sağlayan bir kurum olup, yalnızca mülga 765 sayılı yahut 5237 sayılı Kanun’larda öngörülen hak yoksunlukları ve ehliyetsizlikleri değil, bu kanunların dışındaki kanunların aşikâr cürümlerden ötürü yahut aşikâr bir ceza mahkumiyetine bağladığı hak yoksunluklarını da ortadan kaldırmaktadır.

Uyuşmazlıkta, birinci derece mahkemesince, 657 sayılı Kanun’un 48’inci unsurunda söz edilen katalog hatalardan mahkumiyeti bulunan davacının, memnu hakları iade edilmiş olsa dahi hak mahrumiyetinin devam etmekte olduğu, bu nedenle kamu misyonuna alınamayacağına yer verilmiş ise de; bu durumun memnu hakların iadesi kurumunu düzenleyen kanun kararının açık lafzı ve düzenleniş gayesiyle bağdaşmadığı, 5352 sayılı Kanun’un 13/A unsurunda aşikâr kabahatler bakımından bir sınırlama olmadığı üzere, üstte bahsedilen iki kaidenin dışında da bir kaide öngörülmediği açıktır.

Kaldı ki üstte listelenen kanunların ilgili hususlarında de 657 sayılı Kanun’un 48’inci hususunda yer alan karara motamot yer verilmiş, anılan kanunlarda da memnu hakların iadesine yönelik istisnalara yer verilmemiş olup, memnu hakların iadesi kararının alınmasının süresiz hak mahrumiyetini engellemeyeceğinin kabulü halinde, taammüden işlenen 1 yıldan fazla mahpus cezası mahkumiyeti ya da katalog kabahatlerden mahkumiyeti bulunan bir kişi ömrünün sonuna kadar hiçbir mesleği yürütemez hale gelecektir.

Bu durumda, Ceza mahkümiyetine bağlı hak yoksunluğu, memnu hakların iadesi kararı ile ortadan kalkmış olan ve Devlet memuru olarak atanmasında türel bir mahzuru kalmayan davacının atamasının yapılmamasına ait dava konusu süreçte hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, davanın reddi yolundaki temyize husus Yönetim Mahkemesi ısrar kararının üstte belirtilen münasebetle bozulması gerektiği oyuyla, çoğunluk görüşüne katılmıyorum.

Kaynak: Memurlar