Etkilenen değil, etkileyen olarak et yiyenler ortasında yaşamak

Carol J. Adams’ın vejetaryen olmakla ilgili şimdiye kadar yazdığı kitapların tamamını niteleyen kitabı “Et Yiyenler Ortasında Yaşamak / Vejetaryenler ve Veganlar İçin Hayatta Kalma Rehberi” müellifin önsöz kısmında kurduğu şu cümle ile başlıyor: “Eylül 1974’te et yemeyi bıraktığım günden bu yana, et yiyenler ortasında yaşıyorum.” Bu cümle projektör ışığını et yiyenlere gerçek çevirse de, et yiyenler ortasında yaşıyor olmak sözü vejetaryen beslenme tercihinde kararlı olmanın hem şuur, hem toplumsallaşma hem de hisler seviyesinde nasıl tezahür ettiğinin tek cümlede sözü olabiliyor. Projektör ışığı et yiyenlerin üstünde dursa da sorun vejetaryen olmakla ilgili.

“O tarihe kadar et yiyenler ortasında yaşadığımın farkında değildim. Onlardan biri olduğum için göze batmıyordum. Onların alışkanlıklarını ve inançlarını yansıtıyordum. Fakat et yemeyi reddettiğimde; hayvanları yemenin doğal, olağan ve gerekli olduğuna dair inancı yansıtan aynayı kırdım.”

Et Yiyenler Ortasında Yaşamak, Carol J. Adams,çev:Zerin Dirihan,352 syf.,Ayrıntı Yayınları,2024

Carol J. Adams’ın yeniden Detay Yayınları tarafından yayımlanan iki kitabı “Etin Cinsel Siyaseti; Feminist Vejetaryen Eleştirel Kuram” ve “Ne Adam Ne Hayvan; Feminizm ve Hayvanların Savunulması” şimdiye kadar hayvan hakları, vejetaryen olma hakkı ve feminist haklar üçgeni odağında yazılmış en yeterli kuram kitaplarıydı. “Et Yiyenler Ortasında Yaşamak” ise et yiyenler ortasında yaşamayı şuur, vücut ve hisler seviyesinde var olabilme hakkını ortaya koyuyor, böylelikle ayakları yere sağlam basar halde temellendirebilme özelliğiyle hem özgün hem de yaşamsal hususların altını çiziyor. Yaşamsal zira, veganların varlığı dünyanın sisteminin tüm denetimini sağlayan et yiyenler ortasında bir tehdit. Carol J. Adams ise tam tersine veganların sistemin beslenme zincirine bir tehdit ögesi olmaktan çok kişilerarası alakaları güçlendirilebileceğine inanıyor.

“Ne sebeple olursa olsun et yemeyi bıraktığımız andan itibaren, et yiyici dünya nezaketi elden bırakmaya başlar. Piyasada, nasıl vegan olunacağını anlatan bir sürü kitap var: Bu kitap ise bir tavsiyeye uymanızın akabinde başkalarıyla nasıl yeterli münasebetler kurabileceğinizi irdeliyor. Bu kitap beslenme ile ilgili değil, kendinizi anlamanız ve kişilerarası bağlarınızı müdafaanız ile ilgili.”

Hayvanları yemeye son vermek ve bununla var olmayı seçtikten sonra et yiyenlerin toleranssız sistemiyle yüzleşmek Carol J. Adams’ın kitabın içeriği boyunca ilgilendiği hususların başında geliyor. Vegan olacaklar, yeni vegan olmuşlar yahut bu mevzuyu merak edip, ilgilenenler ismine tümü yaşanmış ve sonuna kadar tecrübelenmiş bağ örnekler sunuyor Adams. İçerikteki birtakım ilgi alımlı kısım başlıkları şöyle: ‘Dünya Çarpıştığında’; ‘Et Yiyenler ile Konuşmak’; ‘Sohbeti Sona Erdirmek’; ‘Et Yiyenler Ortasında Yaşamak Aile/Partnerler’ ve ‘Çocuklar; Et Yiyenler İçin Yemek Yapmak’; ‘İş Ortamında Et Yiyenler’, ‘İnternette Et Yiyenler Ortasında Yaşamak.’

Birkaç adedini yazmak istediğim bu kısım başlıklarında bile içeriği çok kapsamlı bir kitapla karşı karşıya olduğumuzu görüyoruz. Veganlığımız kimliğimizin yalnızca bir kesimi diyerek çok kıymetli bir mevzunun altını çiziyor Carol J. Adams. Bu manada ortaya çıkan şu saptama çok değerli: Et yiyenlerin daima bir yanıt aradığı soru veganlığın kimliklerle nasıl
bağdaştığıdır. Bu doğrultudan hareketle et yiyenlerin kaçınılmaz olarak bir açıklama kederine düştüklerini söyleyen Adams; “Buldukları açıklama gerçeği yansıtmasa da onları rahatlatabilir, zira onların engellenmiş olma durumlarını onaylıyordur.”

Kitabın son kısmı “Etkilenen Değil, Etkileyen Olmak” tan ayrıyeten bahsedilmesi gerekiyor. Dünyanın tamamını kuşatan et yiyenler ortasında ‘Etkileyen olmak’ nitekim sıkıntı. Hem vejetaryenler hem de veganlar için geçerli olan kitabın son çeyreğinde Carol J. Adams etkilenen değil, etkileyen olmanın en bedelli yollarından birinin nefis vegan yemekler yapmayı öğrenmekten geçtiğini söylüyor. Buna kim itiraz edebilir? Şayet birinin karnını vegan beslenme imkanlarıyla sağlam bir formda doyurursanız itiraz edecek, karşı çıkacak seçenekleri de ortadan kaldırmış olursunuz.

En hoş sürpriz ise kitabın sonunda bekliyor bizi. 50 yıldır et yemeyi bırakmış olan Carol J. Adams hoş vegan yemekler yapma savını takviyeler nitelikte kitabın sonuna birbirinden nefis, doyurucu ve kolay yapılabilen tarifler ekliyor. Okununca kolay olduğunu gördüğünüz, yapıp, tadına bakmak isteyeceğiniz tarifler her biri de. “Et Yiyenler Ortasında Yaşamak” bu manada -vegan olun yahut olmayın- şayet mutfağınızda yemek tanımları kitapları olan bir rafınız varsa o rafa da koyup içindeki tanımlardan faydalanabileceğiniz bir kitap.

“Et Yiyenler Ortasında Yaşamak” vejetaryen olmayı sonrasında veganlığı çok hakikat noktalarından ele alarak anlatmış bir kitap. Carol J. Adams’ın bir ekofeminist, hayvan hakları savunucusu, aile içi şiddet ve cinsel kabahatler kapsamında bir aktivist olduğunu düşünürsek bu mevzuya tüm deneyimleriyle ömrünü verdiğini söyleyebiliriz. Ki, “Et Yiyenler Ortasında Yaşamak” kitabının yazımının on yılı bulduğunu da belirtmek isterim.

Kitabın yazımı devam ederken yaptığı bir yazışmada içine işlediğini söylediği kitabın son cümlesini belirleyen alıntıyı ben de buraya alıntılayarak yazımı bitirmek isterim.

“Bazen et yiyenlerin olmadığı bir hayat yaşamak istiyorum.”

Kitabı yayıma hazırlayan Zeynep Oktay’a ve İngilizce aslından çeviren Zerrin Dirihan’a teşekkür ederim.

Kaynak: Gazete Duvar