Boykotlar: Toplumsal değişim mi, Siyasi kutuplaşma mı?

Boykot, tarih boyunca toplumsal ve ekonomik hareketlerin bir aracı olarak kullanılmıştır. Kimi vakit büyük değişimlere yol açarken, kimi vakit etkisiz kalmıştır. Türkiye’de son günlerde gündemi sarsan boykot davetleri da benzeri bir süreçten geçiyor.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel‘in, taraflı yayın yaptığını düşündüğü medya kuruluşları ve onlarla kontaklı şirketlere karşı başlattığı boykot daveti, siyaset ve iktisat ekseninde geniş çaplı bir tartışmayı beraberinde getirdi.

Peki, bu boykotun tarihî bağlamı nedir ve Türkiye iktisadına nasıl yansıyabilir?

Boykotun Tarihi Kökenleri: Bir Hak Arayışı mı, Ekonomik Baskı Ögesi mu?

Boykot sözünün kökeni 19. yüzyılda, İrlanda’da toprak sahibi Charles Boycott’a karşı gerçekleştirilen toplu aksiyona dayanıyor. Osmanlı’da da 1908 yılında Avusturya-Macaristan mallarına karşı düzenlenen boykot, tarihi olarak başarılı bir örnek olarak gösterilebilir. Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nda İngiliz mallarına karşı yapılan boykotlar, Rosa Parks‘ın tutuklanmasının akabinde başlayan Montgomery Otobüs Boykotu ve Güney Afrika’daki Apartheid zıddı boykotlar, toplumsal hareketler açısından dönüştürücü tesire sahipti.Ancak her boykotun muvaffakiyete ulaşmadığı da bir gerçektir. 2005’te kurulan BDS hareketi üzere uzun vadeli boykotlar, siyasi gündeme tesir edebilse de ekonomik manada besbelli sonuçlar üretmeyebiliyor. Türkiye’de ise boykot davetleri, daha çok siyasi kutuplaşmanın bir göstergesi haline gelmiş durumda.

Türkiye’de 2 Nisan Boykotu: Tesiri Ne Oldu?

2 Nisan’da toplumsal medya üzerinden örgütlenen boykot davetleri, İstanbul’un birtakım ilçelerinde kapanan dükkanlar ve boş sokaklarla kendini gösterdi. CHP’nin ve muhalefet destekçilerinin öncülüğünde gerçekleşen bu eylem, AK Parti cephesinden gelen karşı ataklarla farklı bir boyuta taşındı. Özellikle Ticaret Bakanı Ömer Bolat‘ın, boykot daveti yapanlara karşı maddi kayba uğrayan işletmelerin tazminat davası açabileceği tarafındaki açıklaması, ekonomik yaptırımları da gündeme getirdi.Cumhurbaşkanı Erdoğan‘ın geçmişte benzeri formda

diyerek kimi medya organlarına yönelik yaptığı davetler, boykotun sadece bir tarafın değil, tüm siyasi aktörlerin vakit zaman başvurduğu bir formül olduğunu gösteriyor.Ekonomik tesirleri açısından bakıldığında, kısa vadeli bir boykotun büyük ölçekli şirketler ve zincir markalar üzerinde kalıcı bir tesir bırakması beklenmez. Lakin uzun vadeye yayılan, geniş çaplı bir boykot kampanyası, şirketlerin ticari stratejilerini gözden geçirmesine neden olabilir. Örneğin, ABD’deki Montgomery Otobüs Boykotu 381 gün sürmüş ve sonunda toplu taşıma sisteminde ırk ayrımcılığı maddelerinin değişmesine yol açmıştı. Türkiye’deki 2 Nisan boykotu ise şimdi kalıcı bir ekonomik tesir yaratacak kadar uzun vadeli ve geniş çaplı değil.

Boykotun Geleceği: Tüketici Şuuru mi, Siyasi Araç mı?

Günümüz dünyasında boykot, sadece bir protesto usulü değil, tıpkı vakitte tüketici şuuru ve etik ticaretin bir göstergesi olarak da bedellendiriliyor. Lakin Türkiye’de boykot davetleri ekseriyetle siyasi cepheleşmenin bir uzantısı olarak geliştiği için, tüketici şuuru ile siyasi hal ortasındaki çizgi belirsizleşiyor.Bu noktada asıl soru şu: Türkiye’de boykotlar, ekonomik ve toplumsal bir dönüşüm yaratabilecek mi, yoksa sadece kutuplaşmayı derinleştiren süreksiz bir protesto metodu mi olarak kalacak? Önümüzdeki günlerde, bu sorunun karşılığını ekonomik bilgiler ve toplumun yansıları belirleyecek.

Zekeriya ELTİMUR

Kaynak: Memurlar