Bir sürece karşı dava açanlar birebir hususta öteki mahkemede dava açabilir mi?

Derdestlik ne demek?

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dava şartları” başlıklı 114. unsurunun birinci fıkrasının (ı) bendinde, “Aynı davanın, daha evvelden açılmış ve hala görülmekte olmaması” dava kaideleri ortasında sayılmış; “Dava kurallarının incelenmesi” başlıklı 115. hususunda de, mahkemenin dava koşulu noksanlığını tespit etmesi halinde davayı tarzdan reddedeceği kurala bağlanmıştır.
6100 sayılı Kanun’un 114. hususunun münasebetinde de; “Maddenin birinci fıkrasının (ı) bendinde ise birebir davanın daha evvelden açılmış ve hala görülmekte olmaması hususu yani teknik bir tabirle derdestlik tezi bir olumsuz dava kaidesi haline getirilmiş ve bu suretle derdestlik itirazı birinci itiraz olmaktan çıkartılıp; dava koşuluna ait usuli bir itiraza dönüştürülmesi sağlanmıştır. Açılmış ve görülmekte olan bir davanın davacısı, türel korunma sürecini başlatmıştır. Artık onun tıpkı davayı yine bir öbür mahkeme önüne getirmesinde hukuken korunmaya paha yeni bir faydası kalmamıştır; bu bağlamda hukuken korunma gereksinimi içerisinde bulunmamaktadır ve onun yapacağı tek iş, davanın sonucunu beklemekten ibarettir. Öte yandan, dava açmaktaki fayda tüzel olmalıdır; ülkü yahut ekonomik fayda tek başına kâfi değildir. Münasebetiyle daha evvel açılmış ve hala görülmekte olan bir davanın, hangi saikle olursa olsun ikinci kere açılması halinde, davacının bu ikinci davayı açmaktaki kararı tüzel değildir. O halde derdestlik itirazının korunmasının temelinde, tıpkı davanın tekrar açılıp görülmesinin sağlanmasında davacının hiçbir türel faydasının bulunmadığı kanısı yatmaktadır.” sözlerine yer verilmiştir.

Mahkeme derdestliği dikkate alarak davayı reddetti

Dosyanın incelenmesinden; 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kapsamında araştırma vazifelisi takım unvanı üzerinden emekli aylığı almakta olan davacı tarafından; 5434 sayılı Kanun’un Ek 84. hususu uyarınca ek ödemeden yararlandırılması talebiyle 27/10/2022 tarihinde yaptığı müracaatın reddi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 20/12/2018 tarih ve 17442701 sayılı Genel Yazısı’nın “B- Ek Ödemeden Yararlanamayacak Olanlar” kısmının 7. bendinin iptali istemiyle 23/12/2022 tarihinde Dairemizin E:2023/577 sayılı evrakında birinci davanın açıldığı; kelam konusu dava devam etmekte iken, tıpkı istemle 05/06/2024 tarihinde bakılmakta olan ikinci davanın açıldığı; birinci dava ile bakılmakta olan davanın (ikinci davanın) tarafları, konusu ve sebeplerinin tıpkı olduğu anlaşılmaktadır.

T.C.
DANIŞTAY
ONİKİNCİ DAİRE
Temel No: 2024/3663
Karar No: 2024/3524

DAVANIN KONUSU:
..Üniversitesi Tıp Fakültesinde araştırma vazifelisi olarak vazife yapmakta iken 14/11/1996 tarihinde istifa eden ve yurt dışı hizmet borçlanması yoluyla 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kapsamında 01/09/2021 tarihinden geçerli olmak üzere araştırma vazifelisi takım unvanı üzerinden emekli aylığı almaya başlayan davacı tarafından; 5434 sayılı Kanun’un Ek 84. hususu uyarınca ek ödemeden yararlandırılması talebiyle yaptığı müracaatın reddi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 20/12/2018 tarih ve 17442701 sayılı Genel Yazısı’nın “B- Ek Ödemeden Yararlanamayacak Olanlar” kısmının 7. bendinin iptali istenilmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onikinci Dairesince, 2577 sayılı İdari Yargılama Yolu Kanunu’nun 14. unsuru uyarınca Tetkik Hakimi…’ın açıklamaları dinlendikten ve belgedeki evraklar incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ:
.Üniversitesi Tıp Fakültesinde araştırma vazifelisi olarak misyon yapmakta iken 14/11/1996 tarihinde istifa eden ve yurt dışı hizmet borçlanması yoluyla 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kapsamında 01/09/2021 tarihinden geçerli olmak üzere araştırma vazifelisi takım unvanı üzerinden emekli aylığı almaya başlayan davacı tarafından; 5434 sayılı Kanun’un Ek 84. hususu uyarınca ek ödemeden yararlandırılması talebiyle 27/10/2022 tarihinde yaptığı müracaatın reddi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 20/12/2018 tarih ve 17442701 sayılı Genel Yazısı’nın “B- Ek Ödemeden Yararlanamayacak Olanlar” kısmının 7. bendinin yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle 23/12/2022 tarihinde dava (ilk dava) açılmıştır.

Dairemizin E:2023/577 temeline kaydedilen kelam konusu davada; davacının yürütmenin durdurulması istemi, Dairemizin 09/10/2023 tarih ve E:2023/577 sayılı kararıyla reddedilmiştir.

Söz konusu dava evrakına ait Danıştay Savcısı niyeti 26/03/2024 tarihinde davacıya bildiri edildikten sonra ve davanın temeli hakkında Dairemizce şimdi bir karar verilmeden evvel (diğer bir deyişle dava derdest iken); davacı tarafından, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 20/12/2018 tarih ve 17442701 sayılı Genel Yazısı’nın “B- Ek Ödemeden Yararlanamayacak Olanlar” kısmının 7. bendinin yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle 05/06/2024 tarihinde, … Yönetim Mahkemesinde işbu ikinci dava açılmış; anılan Mahkemenin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla davanın vazife istikametinden reddine karar verilerek Danıştay’a gönderilen belge Dairemizin 2024/3663 temeline kaydedilmiştir.

Öte yandan, işbu (ikinci) davanın açıldığı tarihten sonra, Dairemizin 25/06/2024 tarih ve E:2023/577, K:2024/3129 sayılı kararıyla birinci davanın asıldan reddine karar verilmiştir.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 31. hususunda, “Bu Kanunda karar bulunmayan konularda; hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi, ehliyet, üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı, tarafların vekilleri, evrakın taraflar ve ilgililerce incelenmesi, feragat ve kabul, teminat, karşılık dava, uzman, keşif, kanıtların tespiti, yargılama masrafları, isimli yardım hallerinde ve duruşma sırasında tarafların mahkemenin sukünunu ve inzibatını bozacak hareketlerine karşı yapılacak süreçler, elektronik süreçler ile ses ve manzara nakledilmesi yoluyla duruşma icrasında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu kararları uygulanır…” kararı yer almıştır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dava şartları” başlıklı 114. unsurunun birinci fıkrasının (ı) bendinde, “Aynı davanın, daha evvelce açılmış ve hala görülmekte olmaması” dava koşulları ortasında sayılmış; “Dava kaidelerinin incelenmesi” başlıklı 115. hususunda de, mahkemenin dava kaidesi noksanlığını tespit etmesi halinde davayı adaptan reddedeceği kurala bağlanmıştır.
6100 sayılı Kanun’un 114. unsurunun münasebetinde de; “Maddenin birinci fıkrasının (ı) bendinde ise tıpkı davanın daha evvelden açılmış ve hala görülmekte olmaması hususu yani teknik bir sözle derdestlik savı bir olumsuz dava koşulu haline getirilmiş ve bu suretle derdestlik itirazı birinci itiraz olmaktan çıkartılıp; dava kuralına ait usuli bir itiraza dönüştürülmesi sağlanmıştır. Açılmış ve görülmekte olan bir davanın davacısı, hukuksal korunma sürecini başlatmıştır. Artık onun tıpkı davayı yine bir öteki mahkeme önüne getirmesinde hukuken korunmaya bedel yeni bir faydası kalmamıştır; bu bağlamda hukuken korunma muhtaçlığı içerisinde bulunmamaktadır ve onun yapacağı tek iş, davanın sonucunu beklemekten ibarettir. Öte yandan, dava açmaktaki fayda türel olmalıdır; ülkü yahut ekonomik fayda tek başına kâfi değildir. Münasebetiyle daha evvel açılmış ve hala görülmekte olan bir davanın, hangi saikle olursa olsun ikinci defa açılması halinde, davacının bu ikinci davayı açmaktaki kararı tüzel değildir. O halde derdestlik itirazının korunmasının temelinde, tıpkı davanın tekrar açılıp görülmesinin sağlanmasında davacının hiçbir tüzel faydasının bulunmadığı fikri yatmaktadır.” sözlerine yer verilmiştir.

HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Türk Lisan Kurumunun Aktüel Türkçe Sözlüğünde “derdest” kavramı, “görülmekte olan” halinde tanımlanmış; doktrinde ise “derdestlik”, tarafları yahut konusu bakımından halihazırda açılmış ve hala görülmekte olan bir davanın, tıpkı yahut bir diğer mahkeme önünde ikinci sefer açılması olarak tabir edilmiştir.
Derdestlik durumunun ortaya çıkması için; “aynı davanın iki sefer açılmış olması”, “birinci davanın görülmekte (derdest) olması” ve “birinci dava ile ikinci davanın birebir dava olması” kaidelerinin birlikte gerçekleşmesi gerekir. Davaların tıpkı dava olarak kabul edilebilmesi de; davaların taraflarının, hususlarının, dava konusu süreçlerin ve türel sebeplerinin birebir olmasına bağlıdır.
Derdestlik durumu ise; yeni açılmış olan bir davanın daha evvel birebir yahut diğer bir mahkemede açılmış ve görülmekte (derdest) olduğunun taraflarca ileri sürülmesi ya da mahkemece re’sen yapılacak araştırma ile tespit edilmektedir.
2577 sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanunu’nda “derdestlik” kuruluşu düzenlenmemiş ve bu Kanun’un 31. unsurunda, mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve onun yerine çıkarılan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun derdestlik ile ilgili unsurlarına atıfta bulunulmamış olmakla birlikte; tarafları ve konusu tıpkı olan bir davanın daha evvel tıpkı yahut diğer bir mahkemede açıldığının ve görülmekte olduğunun saptanması halinde; yol hukukunun temel kavramlarından olan derdestlik kurumunun temelinde yatan, birinci davanın birebiri olan ikinci davanın açılmasında davacının türel faydası bulunmadığı olgusundan hareketle, ikinci davanın derdestlik nedeniyle incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerekmektedir.
Belgenin incelenmesinden; 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu kapsamında araştırma vazifelisi takım unvanı üzerinden emekli aylığı almakta olan davacı tarafından; 5434 sayılı Kanun’un Ek 84. hususu uyarınca ek ödemeden yararlandırılması talebiyle 27/10/2022 tarihinde yaptığı müracaatın reddi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 20/12/2018 tarih ve 17442701 sayılı Genel Yazısı’nın “B- Ek Ödemeden Yararlanamayacak Olanlar” kısmının 7. bendinin iptali istemiyle 23/12/2022 tarihinde Dairemizin E:2023/577 sayılı belgesinde birinci davanın açıldığı; kelam konusu dava devam etmekte iken, birebir istemle 05/06/2024 tarihinde bakılmakta olan ikinci davanın açıldığı; birinci dava ile bakılmakta olan davanın (ikinci davanın) tarafları, konusu ve sebeplerinin tıpkı olduğu anlaşılmaktadır.
Bu durumda; tıpkı davacı tarafından tıpkı düzenlemenin iptali istemiyle açılan birinci davanın, ikinci davanın açıldığı tarih (05/06/2024) prestijiyle, Dairemizin E:2023/577 sayılı belgesinde derdest olduğu anlaşıldığından; birinci davayla tarafları, konusu ve sebepleri birebir olan işbu davanın (ikinci davanın) derdestlik nedeniyle incelenmesine hukuken imkan bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davanın derdestlik nedeniyle İNCELENMEKSİZİN REDDİNE,
2. Detayı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama sarfiyatının davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Posta masrafı avansından artan meblağın ve kullanılmayan …-TL yürütmenin durdurulması harcının kararın katileşmesinden sonra davacıya iadesine,
4. Bu kararın bildirim tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Şurasına temyiz yolu açık olmak üzere, 16/09/2024 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Kaynak: Memurlar