Bakan Fidan, Trump’ın Gazze planını ‘akıl tutulması’ olarak nitelendirdi

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Katar merkezli Al Jazeera Arabic’te gazeteci Ali el-Zafiri’nin sunduğu Al-Muqabalah (Söyleşi) programına röportaj verdi. Bakan Fidan, programda Türk dış siyaseti, Orta Doğu’daki son gelişmeler, İsrail’in Suriye’nin güneyindeki hareketleri, Gazze’deki ateşkesin durumu, Ukrayna’ya ait müzakereler ve Sudan’daki iç savaş dahil birçok şimdiki mevzuda açıklamalarda bulundu.

“Müslüman ülkelerin birbirleriyle bir hasımlık bağı içerisinde olmasını hakikat bulmuyoruz”

Türk dış siyaseti ve Türkiye’nin etraf ülkelere yönelik yaklaşımına ait bir soruya yanıtında Bakan Fidan, “22 yıldır Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde bir AK Parti idaresi var Türkiye’de. Cumhurbaşkanımızın sahiden çok güçlü bir liderliği var. Belirli devirlerde bölgesel değişikliklere, memleketler arası değişimlere paralel olarak farklı siyasetleri gündeme getirdiğimiz oldu. Lakin temel prestijiyle bizim siyaset tercihlerimiz, yolumuz daima tıpkı. Birincisi bizim görmek istediğimiz, bölge ülkelerinin kendi meselelerine kendi sahip çıkması. Biz bölge ülkeleri olarak büyük bir dayanışma içerisinde kendi bölge sıkıntılarımızı kendimizin çözmesi. Yoksa dışarıdan bölgeye hegemon geldi mi, geldiği vakit bu büyük bir maliyet üretiyor. Birçok vakit da geldiği vakitle gittiği vakit ortasında büyük bir fark oluyor. Genelde gittiği vakit sorunlar daha çok oluyor. Münasebetiyle artık bölge ülkelerinin büyük bir dayanışma içerisinde kendi bölgelerinin sıkıntılarını çözmesi lazım. İkincisi, bölgesel sahiplenmenin dışında, kazan-kazan siyaseti. Cumhurbaşkanımız da bunu çok sık vurgular. Artık yalnızca kendi menfaatinizi düşünmeniz hakikat olmaz. Komşularınızın, öteki ülkelerin de menfaatini düşünmeniz lazım ve herkesin menfaatini dikkate alan bir siyaset üretmeniz lazım. İkinci şiarımız bu. Üçüncüsü, biz bölge ülkelerinin, Müslüman ülkelerin birbirleriyle açıkçası bir hasımlık münasebeti içerisinde olmasını gerçek bulmuyoruz. Yani bizim bölgemizin tıpkı Avrupa Birliği üzere, tıpkı öbür milletlerarası platformlarda olduğu üzere kendi içinde dayanışma sergileyebilmesi, çağdaş zamanlardaki ekonomik meselelerini, kalkınma meselelerini, güvenlik sıkıntılarını halledebiliyor olması gerekiyor ve bu istikamette dış siyasetimizi ilerletiyoruz açıkçası” dedi.

“Öncelik, savaşların durması”

Türk dış siyasetinin önceliklerine ait bir soruya Bakan Fidan, “Şu anda geldiğimiz noktada Türk dış siyasetinin bir numaralı önceliği bölgemizdeki yani Orta Doğu, Kafkaslar, Balkanlar, Karadeniz, Akdeniz olmak üzere Ege de dahil çatışmaların yatışması, savaşların durması, istikrarsızlık ortamının ortadan kalkması. Bu olduğu vakit ekonomik kalkınma ve halka temel hizmetleri götürmek daha kolay olur” halinde yanıt verdi.

“Maalesef hala mezhepçiliği öldüremedik”

Orta Doğu’daki sorunun ne olduğuna ait soru üzerine Fidan, “Temel noktalarına baktığımız vakit doğal bir tarihi geçmiş var. İkincisi, bölge ülkelerinin natürel ulus devlet olma yaşları biraz daha erken. Yani Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ulus devlet hüviyetini kazanmış olan devletler var, ondan biraz daha evvel olanlar var. Artık hem bu devletler içerisindeki dengelerin, sistemin oturması hem de bunların birbirleriyle olan tarihî meselelerini halledip çağdaş birer aktör olarak birbirleriyle bağlantı geliştirmesi biraz vakit aldı. Temel prestijiyle ben bugün geldiğimiz noktada bölge ülkelerinin gerek Körfez olsun gerek Ürdün, Mısır, Türkiye, İran, Irak, Suriye çok büyük bir işbirliği potansiyeli olduğunu düşünüyorum. Herkes birbiriyle çatışarak, hegemonla işbirliği yaparak nereye kadar gidilebileceğini, gidilemeyeceğini açıkçası gördü. Artık bizim bir ortaya gelip daima bir arada kendi problemlerimizi çözüp, kendi bölgemizde birbirimizden emin olduğumuz bir platformu oluşturmamız lazım. Şu anda bölgede açık kalan birkaç tane sorun alanı var alışılmış ki. Bunların başında bilhassa İsrail yayılmacılığının oluşturduğu büyük bir sorun geliyor. Bölge ülkeleri büyük bir kriz altında. İkincisi hala maalesef bölgemizde mezhepçiliği öldüremedik. Yani mezhepçilik, Sünni-Şii bölünmesi hala İslam dünyasının kalbinde, bölgemizde büyük bir sorun olarak devam ediyor. Bu tarihi fenomenin, günümüzde ulus devlet olmuş Arap ve Müslüman ülkelerin dış siyasetlerinde tercih ögesi oluyor olması aslında bizim biraz kusurumuz. Yani bizim bu vakitlerde 21. yüzyılın Müslümanları olarak bu sorunu aşmış olmamız gerekiyordu fakat hala aşılamadı” dedi.

“Herkesin ulusal iradesine hürmet gösteren bir dış siyaset izliyoruz”

Bölgedeki üç büyük aktörün Türkiye, İsrail ve İran olduğu ve bölgenin bu üç ülke tarafından şekillendirildiği istikametindeki argümanları pahalandıran Fidan, “Ben bu önermeye çok fazla katılmıyorum açıkçası. Yani Türkiye’nin, hangi aktörün bölgeye ne kadar, hangi cinsten tesir ettiğine bakmak lazım. Biz mümkün olduğunca öteki aktörlerin de hallerini kıymetlendirerek, şunu söylemek istiyorum. Yapan, diğerinin güvenliğini tehdit etmeyen, herkesin toprak bütünlüğüne saygılı, ekonomik kalkınmayı gaye alan, herkesin ulusal iradesine hürmet gösteren bir dış siyaset izliyoruz. Artık burada, öteki taraftan Soğuk Savaş periyodundan itibaren bölgede karar süren terör örgütleri, bilhassa PKK’nın varlığı da maalesef bir realite. Buna karşı yürüttüğümüz bir gayret var. Irak’ta işgalden itibaren kalan bir ortam var. Suriye’de iç savaştan itibaren kalan bir ortam var. Artık bunların hepsini hesaba katarak bir adım atmak gerekiyor. Lakin günün sonunda bizim maksadımız çatışmaların azaldığı, terörizmin olmadığı, herkesin toprak bütünlüğünün sağlandığı, Filistinlilerin devlet sahibi olduğu bir bölge görmek” dedi.

“Gel iki devletli tahlili kabul et”

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Suriye’nin güneyine ait açıklamaları konusundaki soru üzerine Fidan, “Şimdi bu açıklamalar son derece şanssız açıklamalar. Aslında, Netanyahu hükümetinin baştan beri yürüttüğü siyasetle örtüşen açıklamalar. Netanyahu hükümeti İsrail’in güvenliğini iki devletli tahlilde değil de İsrail’in bölgede yaygınlaşmasıyla, yayılmacılığıyla görüyor maalesef. Biz ona söylüyoruz, Müslüman ülkeler olarak, Arap ülkeleri olarak daima bir arada diyoruz ki şu anda vakit bu vakit. Gel iki devletli tahlili kabul et. Hem Arap ülkeleriyle hem öbür Müslüman ülkelerle barışını yap. Sen de güvenliğini hisset, öbürleri de. Lakin, Filistinlilere devlet vermeyi bırakın, Filistin topraklarını ilhak edip onun da ötesinde Lübnan’ı, Suriye’yi işgal etmeye yönelik planları olduğunu görüyoruz. Ve bütün bunları yaparken de açıkçası İsrail’in güvenliği ismi altında yapıyor. Bununla da kalmıyor, Mısır’ın, Ürdün’ün ve hatta buranın ötesindeki başka Arap ülkelerinin, potansiyel tehdit gördüğü bütün ülkelerin savunma, güvenlik ve siyaset bahislerine, iktisat bahislerine çok yakından bakıyor. Bunların mümkün olduğunca bastırılması, ileriye gitmemesi, muhakkak yetenekleri elde etmemesi konusunda da hassasiyet gösteriyor. Bu dengeyi siz ilanihaye götüremezsiniz. Sonsuza kadar bunu yapamazsınız. Artık ABD size yardım ediyor bu bahiste, bu yanlış siyaset konusunda lakin bu siyaset sürdürülebilir siyaset değil. Onun yerine, gelin Arap ülkeleri hazır, Türkiye hazır, iki devletli tahlille siz hem kendinizi rahat hissedin, inançta hissedin hem de bölge rahat olsun. Bu tipten işgal hareketleri, bu cins geniş işgal siyasetleri, denetim altına alma siyasetleri çok tehlikeli sonuçlar üretir” dedi.

“Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması olağanüstü önemli”

Suriye’nin güneyinde oluşturulabilecek bir güvenlik düzeneğine ait hususun İsrail ve Suriyeli yetkililerle görüşülüp görüşülmediğine ait bir soruya Fidan, “İsrail’le bu çeşitten bahisleri görüşmedik. Zati Suriye şu anda kendi ulusal birliğini, bütünlüğünü sağlama yolunda adım atıyor. Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması olağanüstü kıymetli. Bu bahiste Arap Birliği’ne, İslam İşbirliği Teşkilatı’na, Birleşmiş Milletler’e büyük misyonlar düşüyor. Daima birlikte biz bu mevzuda hassasiyetimizi gösteriyoruz. Suriye’nin toprak bütünlüğünün ilhak edilmesi, bir tarafta PKK, güneyde İsrail müdahalesi kabul edilebilir bir müdahale değil. Bu, bölgeye daha büyük bir istikrarsızlık getirir” formunda karşılık verdi.

“İsrail işgaline müsaade vereceklerini düşünmüyorum”

İsrail’in Suriye’nin güneyindeki varlığının devam etmesi yahut ilerlemesi halinde ne olacağı tarafındaki soruya karşılığında Fidan, “Suriye halkı çok yürekli bir halk. Kendi özgürlükleri için, onurları için, son 15 yılda gördük, ne kadar büyük fedakarlıklar yaptılar. Milyonlarca insan yerinden edildi, yüz binlerce insan şehit oldu. Bunların kendi vatanına kim göz dikerse diksin, ben Suriye milletinin aziz bir millet, tarihte olduğu üzere bugün de bu işgale, başta PKK işgali olmak üzere, İsrail işgali olmak üzere, müsaade vereceklerini düşünmüyorum. 20 milyondan fazla Suriyeli var. Bunların hepsi vatansever evlatlar. Niçin bunlar gidip oburunun memleketini işgal etmiyorlar da diğerleri gelip bunların memleketini işgal ediyor?” dedi.

Lavrov görüşmesi

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile dün gerçekleştirilen görüşmede konuşulanlara ait soru üzerine Bakan Fidan, “Suriye ile ilgili şu anda biliyorsunuz Suriye ile Rusya’nın bir mazisi var. Temel prestijiyle bu maziye dayanarak geliştirilmiş evvelden alakalar var, toplumsal bağlar, ekonomik bağlantılar, Esad devrinde gelişen güvenlik bağları. Artık yeni devirde başta oradaki Rus askeri üsleri olmak üzere öbür ekonomik mevzular vesaire. Bunlarla nereye gidilir, ne olabilir, ne yapılmalı, bunlar üzerinde görüşmeler oldu” dedi.

“Ukrayna savaşında bir sona gelindiğine ait emareler görüyoruz”

“Avrupa, muazzam bir güvenlik krizi içine giriyor”

“Hala resmi olarak görüşümüz Avrupa Birliği üyeliği”

Bu süreçte Avrupa’nın tekrar Türkiye’ye muhtaç bir pozisyona gelmiş göründüğü ve Türkiye’nin AB’ye üyeliği konusunun tekrar gündeme gelip gelmeyeceği istikametindeki soruya yanıt veren Fidan, “Avrupa Birliği’ne ait, Türkiye’nin, dün Cumhurbaşkanımız kabine sonrasında da söz etti, bizim hala resmi olarak görüşümüz Avrupa Birliği üyeliğidir. Bu mevzudaki perspektifimiz siyasi irade tarafından değiştirilmedi. Ancak Avrupalıların biliyorsunuz kimlik siyasetlerinden ötürü Türkiye’yi içine almama üzere bir konusu var. Artık yeni periyotta, yeni koşullar altında bunu tekrar gözden geçirirler mi? Umarım geçirirler” dedi.

Türkiye’nin AB’ye katılma muhtaçlığının yıllar içinde değişip değişmediğine ait soru üzerine Fidan, “Şöyle, kaideler size kendi kendinize yetmeyi, farklı kapasiteleri geliştirmeyi, farklı ittifaklar oluşturmayı öğretiyor. Yani biz 2007’de, 2008’de münasebetler tepedeyken, (Fransa’nın eski Cumhurbaşkanı) Sarkozy’den önceki dönemde Avrupa Birliği üyesi olsaydık öbür ülkelerle bir arada, daha öbür bir ortam olurdu. Ama Avrupa Birliği üyesi olmadığınız vakit ekonomik ve öbür siyasal krizlere, güvenlik krizlerine daha fazla açık olduğunuz bir ortamda yaşadık biz 10-15 sene. Türkiye bölgesinde savaşlar gördü, kendi içinde darbe teşebbüsü dahil teşebbüsler gördü. Bütün bunlara karşı biz hem ekonomik krizlere karşı, hem siyasal krizlere karşı, hem güvenlik krizlerine karşı çok şükür muvaffakiyet gösterdik. Burada olağan güçlü siyasi liderliğin büyük rolü var. Artık Avrupa’dakiler kendileri büyük bir dayanışma platformu kurdukları için, ABD’nini sağladığı bir dünyada güçlü siyasal önderlerin olup olmaması kriz olmadığı vakit çok fazla kıymetli olmuyor. Ancak Türkiye üzere bir ülkede, yani kendi kendinize bölgede var olmak durumundaysanız, kendiniz kazanacaksanız, kendiniz sıkıntılarınızı çözecekseniz, çok güçlü bir siyasi liderliğe ve istikrarlı bir rejime gereksiniminiz var. Hasebiyle, 22 yıldır Cumhurbaşkanımızın büyük bir ferasetle yürüttüğü bu siyasi liderlik tahminen bizim en büyük kazanımımız olmuştur. Artık şöyle düşünün. Bütün altyapı sorunlarımızı hallettik, Avrupa Birliği fonlarından para almadan. G-20 üyesi olduk, petrolümüz, gazımız olmadan. Yani külliyen kendi sanayimizle üreterek, ihraç ederek, ticaret yaparak bunların sahibi olduk. Kendi siyasal sistemimizi, bütünlüğümüzü, güvenliğimizi bir ortada tuttuk. Hiç kimse bizimle birlikte teröre karşı çaba etmeden, tam bilakis en güçlü ortak bildiğimiz ABD dahil biliyorsunuz PKK’yı destekliyor artık. Artık tahminen Sayın Trump o politikadan vazgeçecek. Lakin bütün bunların olduğu bir yerde bizim kendi kendine yeten bir siyaset izlememiz, bu kabiliyetlere sahip olmamız çok şükür, bu baş başa kaldığımız krizlerden ötürü oldu” dedi.

Sunucu el-Zafiri’nin bu açıklamadan Türkiye’nin Avrupa’ya daha az muhtaç olduğunu anladığını tabir etmesi üzerine Fidan, “Yani uygun işbirliğine, ikili işbirliğine muhtaçlığımız var. Fakat biz muhtaçlık üzerinden tanımlamıyoruz açıkçası. Olsa yeterli olur lakin olmadığı vakit da dünyanın sonu değil” dedi.

“Netanyahu’nun savaşı yine başlatacağına ait bir tasa hakim”

İsrail’in Gazze’deki ateşkes muahedesinden çekilmesinin kelam konusu olup olmadığı tarafındaki soruya karşılığında muahedenin devam etmesini umduğunu vurgulayan Fidan, “Biliyorsunuz bütün dünyanın gözü önünde bir soykırım cereyan etti. 60 bine yakın insan, çoğunluğu bayan ve çocuk, katledildiler. Bunun tekrar etmemesi lazım. Lakin maalesef şöyle bir telaş var. Rehinelerin tamamını alır almaz Netanyahu’nun tekrar savaşı başlatacağına ait bir tasa epey hakim. Bu mevzunun olağan bölgede oluşturduğu tehdit, terör, büyük bir tesir oluşturmakta. Bunu bizim bir an evvel çözmemiz gerekiyor. Onun için milletlerarası toplumun, başta ABD, Avrupa olmak üzere Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu Daimi Üyeleri, Rusya, Çin olmak üzere, İsrail’e gereken baskıyı yapmaları lazım. İsrail’in izlediği soykırımcı siyaset bölgede büyük bir hasar açmakla kalmıyor, bölge halklarının psikolojisini travmatize etmekle kalmıyor, tıpkı vakitte milletlerarası sistemin zati kırılgan olan yapısını tamamıyla daha da kırılgan hale getirdi. Bu, bütün ülkelerin memleketler arası sisteme olan inancını inanılmaz derecede zayıflatıyor. Herkes daha fazla kendisini muhafaza muhtaçlığı hissettiği ve beklenen savaşların, çatışmaların önünü açan bir noktaya gerçek gidiyoruz. Bu, insanlık için uygun bir şey değil. Bunun durdurulması lazım” dedi.

Savaşın tekrar başlamasının âlâ olmayacağını vurgulayan Fidan, “Burada natürel ki bilhassa başta Mısır, Ürdün, Körfez ülkeleri olmak üzere bir hal geliştirmeleri gerekiyor. Yani İsrail’e karşı bir hal geliştirmeleri gerekiyor. Bu tutumlar tolere edilebilir değil” biçiminde konuştu.

“Trump’ın Gazze planı akıl tutulması”

Türkiye’nin ABD Başkanı Trump’ın Gazze planına bakışına ait bir soru alan Fidan, “Kabul edilebilir bir teklif değil doğal ki. Çok fazla ciddiye almamak gerekiyor. Burada bizim halimiz net. Bu türlü bir teklifi kabul edemeyiz. Mısır’ın tutumu net. Ürdün’ün hali net. Körfez ülkelerinin hali net. Arap ülkelerinin, İslam dünyasının hali net. Dünyanın geneli, Avrupa Birliği. Yani bunu savunan dünyada herhalde iki ülke çıkar. Bir ABD, bir İsrail. Onun dışında dünyanın geri kalanı buna karşı. Bu, akıl tutulması. Lakin bu şöyle bir tartışmayı başlattığı için, ‘Peki, bunu kabul etmiyorsunuz, bunun mukabilinde ne olmalı?’ sorusuna cevaben Arap kardeşlerimizin bir plan üzerinde çalıştığını biliyorum. Bunun da muhakkak evreleri var. Gazze’nin tekrar inşası, idaresi, yönetimi ve güvenlik hususlarıyla ilgili bir plan üzerinde çalışıldığını biliyorum” dedi.

“Hamas, İsrail işgalinin doğurduğu bir ideoloji”

Gelecekte Hamas’ın Gazze’deki rolünün ne olacağı istikametindeki bir soruya Fidan, “Şimdi Hamas, Filistin Devleti’nin altında bulunan öteki siyasi partiler üzere legal bir siyasi parti. Bir direniş hareketi. İşgal olduğu için de silahlı uğraş içerisinde kendini bulmak zorunda kalan bir hareket. Artık Gazze’nin geleceğinde Filistin İdaresi gelir, birileri gelir orada bir idarede bulunabilirler. Ancak birçok gözlemcinin ve devlet adamının da tabir ettiği üzere Hamas yalnızca bireylerden oluşan bir tertip değil. Hamas bir fikir, Hamas bir ideoloji. Hamas, İsrail işgalinin doğurduğu bir ideoloji. Yani bugün Hamas masraf, işgale karşı diğer bir şey ortaya çıkar. İşgal devam ettiği sürece, bu aşağılanma, bu zulüm devam ettiği sürece Hamas’ı odak noktası olarak göstermek aslında sorunun kendisini saklamak. Sorunun kendisi, Filistin topraklarının işgal altında tutulması sorunu. Filistinlilerin şayet devleti olur, 67 hudutları içerisinde yaşadıkları bir alan olur da ‘Biz buna karşın İsrail’e saldıralım’ derlerse, işte o vakit Filistinliler en büyük kabahati işliyor demektir. Lakin kendileri işgal altındayken, her türlü temel haklarından yoksun bırakılmış iken bu beşerler ne yapacaklar? Münasebetiyle bugün Hamas sarfiyat, yarın Hamas’tan daha fazla dirençli, daha fazla savaşacak öbür bir yapı gelir. Biz onun için baştan beri Türkiye olarak diyoruz: İsrail hem kendi güvenliğini hem bölgenin güvenliğini istiyorsa iki devletli tahlili kabul edecek. Bölge ülkeleri, Türkiye de dahil geleceğiz, biz de bu bahiste yardımcı olacağız. Şayet bir ülkeye, siz bir millete devletini veriyorsunuz, topraklarını veriyorsunuz, egemenliğini veriyorsunuz, ona karşın etrafa saldırganlık yapıyorsa, o vakit da biz daima birlikte bir ortaya gelir o saldırganlığı bastırırız. Fakat artık işgal altında olan, yıllardır aşağılanmış bir millet. Ölmek dışında diğer bir dermanı kalmayan millet ne yapsın?” halinde karşılık verdi.

Sudan’da iç savaşa ait değerlendirme

Sudan’ın istikrarı ile ilgili tasalar bulunduğunu ve Sudan’daki ana aktörlerden biri olan Türkiye’nin bu duruma yaklaşımının ne olduğu istikametindeki soru üzerine Fidan, “Sudan’da, maalesef, iç savaş bizim kanayan bir yaramız. Yeniden İslam dünyasında görmek istemediğimiz bir görünüm. Yani kardeşlerin birbirini öldürdüğü, siyasal istikrarsızlığın karar sürdüğü, milyonlarca insanın yerinden edildiği bir görüntüyü görüyoruz. Münasebetiyle, en başta söylediğim prensiplerden hareketle, biz kardeş ülkeler olarak bir ortaya gelip bunu durdurmamız lazım. Biz harekete geçmeden evvel Suudi Arabistan’ın ABD’yle bir arada başlattığı süreci yakından takip ettik. Daima dua ettik, katkı da verdik, inşallah bir an evvel iç savaşı durdursunlar diye. Ancak geldiğimiz noktada iç savaş öteki bir evrede devam ediyor. Bu hususta yürüyen eforlar var, inşallah sonuca ulaşır. Biz de elimizden gelen çabası göstermeye çalışıyoruz. Bu, bizim görmek istemediğimiz bir görünüm. Şu anda milyonlarca insan yerinden edilmiş durumda. Bunlara insani yardım göndermeye çalışıyoruz. Buna da İslam dünyası çok yakından bakmak durumunda” dedi.

“Türkiye’nin dış siyasetinin yapan rolü çok önemli”

Sunucu el-Zafiri’nin Türkiye’nin geleceğinin Türkiye sonları içinde kalmamak olduğu ve tarihi kimliğinin etkisiyle Türk dış siyasetinin her yerde çalışmak durumunda olduğu istikametindeki yorumunu pahalandıran Bakan Fidan, “Şu anda dünyada üçüncü büyük diplomatik misyonu olan bir Dışişleri Bakanlığımız var. Dış siyasetimizde tarihi olarak yakın olduğumuz bölgemizin ötesinde de muhakkak iş birliklerini, muhakkak fırsat alanlarında yakalamak, geliştirmek için ağır çalışıyoruz. Artık bilhassa Güney Amerika bizim için son yıllarda hakikaten önemli bir iş birliği alanı. Afrika’nın tamamı, Asya-Pasifik ülkeleri, ASEAN ülkeleri. Tarihi olarak buralardaki birtakım ilgi alanlarımız azdı. Artık bunlar daha da yükselterek, daha fazla iş birliği yaptığımız, ticaret geliştirdiğimiz, kültürel etkileşimde bulunduğumuz yerler haline geliyorlar. İş adamlarımız buralarda da çalışıyorlar. Bu ülkelerle yürüttüğümüz dünya siyasetine ait önemli çalışmalarımız da oluyor. Bilhassa Filistin problemi üzere sıkıntılarda, Birleşmiş Milletler’in yine reforme edilmesi üzere gereken mevzularda bu ülkelerle olan iş birliğimiz sonuç veriyor. Ben aslında Türkiye’nin dış siyasetinin yapan rolünün nitekim çok kıymetli olduğunu düşünüyorum. Cumhurbaşkanımız olduğu sürece, bizler olduğumuz sürece sahiden bu siyasetin hem bölgemize hem dünyaya hayırlar getirdiğine daima inanmışımdır” dedi.

Kaynak: Memurlar