ABD Ukrayna minerallerinin yarısını alarak savaşın kazananı mı oluyor?

2022’den bu yana devam eden Ukrayna Savaşı’nda Trump iktidarıyla bir arada sıcak çatışmadan savaş ziyanını tanzimine yanlışsız geçilmiş üzere görünüyor. Var olan yanlış anlamaların bilakis Ukrayna bir ülkeden yahut başka ülkelerden ziyanların karşılanması için tazminat almayacak. ABD’nin hibe olarak verdiği, silah ve ekonomik dayanak yardımlarının karşılığı olarak güç ve kritik minerallerini ABD’nin kullanımına açacak. En azından Financial Times’in geçtiği haber bu istikamette. Trump’ın Ukrayna’yı uzlaşmaya iknası, “Rusya’yı gösterip, kaynakları vermeye razı etmek olarak” yorumlanabilir. Bu tahlilde Ukrayna ile varılması beklenen mutabakata, bunun kıymetine ve Trump hakkında verdiği ipuçlarına odaklanacağız.

GÜVENLİK GARANTİSİNE YENİ TAHLİL: ABD İKTİSAT ŞEMSİYESİ

Basına yansıyan bilgiler uyarınca ABD ile Ukrayna ortasında en azından taslak seviyesinde olsa da kritik mineraller, petrol ve doğal gaz üzere kalemlerde bir mutabakat yeri yakalanmış. Buna nazaran ABD’nin kuracağı bir yatırım fonu aracılığıyla, ABD’li şirketler Ukrayna’da mineral ve güç kaynağı çıkarılması sürecini üstlenecek. Buradan elde edilen gelirin yarısı Ukrayna’ya aktarılacak, başka yarısı Amerikan şirketlerine ve ABD’nin kendisine gidecek. ABD kaynakları mutabakatta bir güvenlik garantisinden bahsetmiyor. Trump’ın bu öneriyi de şöyle temellendirdiği söyleniyor: ABD’nin ekonomik yatırım yaptığı, Ukrayna ile güçlü ekonomik ilgilere sahip olduğu bir düzlemde (yatırım değil, bildiğimiz sömürgeleştirme) Rusya yahut öbür bir aktör ona saldırmaya, güvenliğini riske atma cüret edemez. Özetle aslında ABD bir manada şunu söylemiş oldu: ‘Benim sömürgem olursanız, benim yatırımcılarıma alan açarsanız, karın yarısını bana verirseniz; kim niçin size saldırsın, korkmayın gerinizde ben varım’.

Burada ortaya çıkan fotoğraf yalnızca Ukrayna açısından değil, dünyanın genelinde Trump’ın izleyeceği strateji açısından da güçlü ipuçları veriyor ki bunun kimi örneklerini Kanada ve Meksika’ya dönük tarifelerde de gördük. Trump, Gazze’de Ukrayna’da en olmaz, akla mantığa, insanlığa, vicdana sığmayan taleplerle masaya geliyor. Bu ortada da Ukrayna örneğinde Rusya ile yakınlaşmasını bir koza dönüştürdü ve adeta Rusya’yı bir baskı aracı olarak kullandı. Sorunun karşı tarafı bu olmaz taleplere hayır dediğinde, geri çekilip ekseriyetle daha makûs sonuçlara neden olacak bir münasebet geliştiriyor. Bu noktada köşeye sıkışan aktör, aslında zati baştan beri planlanan muahedeye evet demek zorunda kalıyor. İş dünyasından gelenlerin domine ettiği ABD idaresinin, iş pratiklerini global siyasete yansıtmaya başladığı da sav edilebilir. Şöyle ki Trump ve etrafındaki isimler, ABD’de birtakım şirketleri köşeye sıkıştırıp olmaz fiyatlarla devralmaya çalıştı, şirket buna razı gelmediğinde alternatif baskı sistemleriyle en başta aklında olan ve o şirketin kıymetinin çok altında kalan, lakin birinci teklifine nazaran daha âlâ bir fiyatmış görünen bir teklifle şirketler alındı. Burada şirketi çıkarıp yerine Ukrayna koyduğumuzda denklemin tıpkı biçimde işlediğini görüyoruz. Kanada’da 51’inci eyaletimiz olsun, Meksika’yı boğma adımları da yeniden tıpkı stratejinin yeni uygulamaları olarak ele alınabilir.

UKRAYNA’NIN KRİTİK MİNERALLERİ VE GÜÇ KAYNAKLARI: 1 KOYUP 3 ALMA STRATEJİSİ

Trump’ın her aklında başında devletin hayır diyeceği bir mutabakatla, akabinde, aslında planlanan ve istenen, kelamda daha makul görünen bir teklifle Ukrayna’yı kıskaca almasının nedeni Ukrayna’nın sahip olduğu düşünülen kritik mineraller ve az elementler. Pekala bunlar hangileri?

Ukrayna bilgilerine nazaran; AB’nin kritik olarak sınıflandırdığı 34 mineralin 22’si Ukrayna’da bulunuyor. Buna lanton, seryum, neodim, erbiyum, itriyum üzere ender toprak elementleri de dahil. Lakin Kiev, Rusya’nın Ukrayna topraklarının yaklaşık beşte birini denetim etmesiyle birlikte bu rezervlerin büyük bir kısmı kaybetti. Reuters tarafından aktarılan Ukraynalı niyet kuruluşlarının iddialarına nazaran, Ukrayna’nın metal kaynaklarının yüzde 40’ı işgal altında. Rus birlikleri ayrıyeten biri Donetsk’te başkası Zaporijya’da olmak üzere Ukrayna’nın lityum yataklarından en az ikisini elinde tutuyor. ABD ile üzerinde uzlaşmaya varılan mutabakat sadece kritik mineralleri değil, güç kaynaklarını da içeriyor. Pekala Ukrayna’nın muahedeye mevzu olması gaz ve petrol kaynağı ne kadar?

Ukrayna’nın SSCB akabinde 2025’e kadar Rusya’dan gaz aldığı dikkate alındığında aslında kaynaklar konusunda bir fikre erişmek mümkün. Uluslararası Enerji Ajansı datalarına nazaran Ukrayna’da 5.4 tfm potansiyel rezerv olabilir. Kanıtlanmış rezervinde 1.1 tcm-200-300 bcm civarında olacağı, fakat tekrar de bunun altında bir rezervin olma ihtimali hatırlatılıyor. Bunun yanında Ukrayna’nın 400 milyon ton kondansat ve 540 milyon ton petrol olduğuna dönük bir projeksiyon mevcut. Kaynakların kıymetli kısmı Ukrayna içinde olsa da bilhassa kömür ve gazın bir kısmı Rusya işgali altında. Yani Ukrayna güç kaynakları böylesi bir mutabakatın unsurları ortasında fakat itici öge değil. ABD’nin esasen bunun kat be kat gazı ve petrolü mevcut, fazla mal göz çıkarmaz anlayışı Trump’a uygun olsa da bunun da öteki bir hudut var. Ukrayna’nın güç kaynakları için bu kadar gayret göstermez, yani atılan taş ürkütülen kurbağaya değmiyorsa Trump kendini yormaz.

TRUMP’IN SONUNCU AMACI: ÇİN’İ ALT ETMEDE UKRAYNA’NIN ROLÜ

Trump’ın kurbağa taş hesabındaysa kritik mineraller, gerekişe taş ocağını üstünüze atarım demesine neden olacak bir ehemmiyette. ABD açısından bu minerallere erişim büyük fotoğraftan Çin ile rekabette kritik, zira muhtemel bir Çin’e dönük gümrük vergisinin yüzde 60 üzere dramatik orana çıkarılması durumu ABD’nin bu alanda başkan olan Çin’den bu kaynakları alması zora girecek. Pekala Çin bu alanda ne kadar güçlü?

Kritik ve ender elementlerin hem çıkarma hem de rafine etmede Çin önder pozisyonda. IEA’ya nazaran Çin’in rafinajdaki hissesi nikel için yaklaşık yüzde 35, lityum ve kobalt için yüzde 50-70 ve ender toprak mineralleri için yaklaşık yüzde 90. Bilhassa sonuncusundaki hakimiyet dikkat cazibeli. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu bilgilerine nazaran, 2024’te Çin dünyadaki ender rezervlerin neredeyse yarısına hükmediyordu. Çin, bu haliyle dünyanın fabrikası ve bu da dünyanın neresinde kritik mineraller çıkarılırsa çıkarılsın, tedarik zincirinde çok değerli bir pozisyon elde etmesini taban yaratıyor. İşte burada 5000 milyar dolar üzere uçuk bir pahaya sahip olmasa da Ukrayna rezervleri tekrar de değerli ve Ukrayna bir manada Çin ile rekabette ABD’nin elini güçlendirecek bir kaldıraç.

Ortaya konan mutabakat ve ardında mantık genel olarak bu temellere dayanıyor. Hakikaten muahedede prensipte mutabakat sonrasında Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski cuma günü ABD’ye gidecek. Burada muahede imzalanırsa Ukrayna parlamentosu Rada’dan geçmesi gerekecek. Ukrayna’nın geleceği ve ABD’ye bu biçimiyle adeta bir sömürge olma durumunun Rada’da sert tartışmalara neden olabileceğini unutmamak gerekiyor, bu bahisteki ilerlemeyi vakit gösterecek. Açık olansa Rusya, aslında Ukrayna işgali ve Batı-Rusya Savaşı’na girerek ABD ve şirketlerin en karlı biçimde masadan ayrılmasına taban hazırlamış oldu. Rusya ile Ukrayna savaşında kazanan ne Moskova ne Kiev ne de Brüksel, bu muahede onaylanırsa açıktır ki kazanan Washington DC oldu.

Kaynak: Gazete Duvar