Arap basınında geçen hafta: ‘Ateşkes kalıcı olacak mı?’

Gazze’de 7 Ekim 2023’ten bu yana devam eden yıkıcı savaşta ateşkes sağlandı. ABD Başkanı Joe Biden’ın görevi yeni lider Donald Trump’a devretmesinden bir gün evvel yürürlüğe giren ateşkes sürecinin birinci etabı 42 gün sürecek. Asıl soru 42. günden sonra ne olacak? Ateşkes devam edecek mi, yoksa İsrail’deki çok sağcı hükümetin baskıları sonucu tekrar savaşa mı dönülecek?

Peki misyonu Biden’dan devralan Trump bu bahiste ne yapacak? İsrail’i kalıcı ateşkese mi zorlayacak yoksa Filistin Davası’nın tarihe gömülmesi için İsrail’e dayanak mi verecek?

Arap gazetelerindeki bir çok muharririn dediği üzere, Trump’ı bu sefer farklı bir Ortadoğu karşılıyor. Suriye rejimi devrilmiş, İran gerilemiş, Hizbullah İsrail hududundan uzaklaşmayı kabul etmiş ve Hamas başsız kalmış durumda. İsrail’in başında ise, bütün siyasi geleceğini savaşın devamı üzerine kurgulamış bir hükümet var.

Geçtiğimiz hafta Arap gazetelerinde, Gazze’deki ateşkes ve Trump’ın yeni devriyle ilgili çıkan yorumlardan kimilerini Gazete Duvar okurları için derledik:

‘Ateşkes kalıcı olacak mı?’

ABD’nin o dönemdeki başkanı Joe Biden’ın açıklamasına nazaran, ‘daha sonra ateşkes kalıcı hale gelecek’ ve iki taraf, savaşın sona erdirilmesi ve Gazze Şeridi’nin yine inşasını içeren üçüncü kademeyi görüşmek üzere harekete geçecekti. Lakin sürecin ‘Filistinliler’in öldürülmesine bir orta vermek’ pozisyonundan üçüncü bir kademeye yani savaşın büsbütün sona ermesi pozisyonuna taşınması konusunu netleştirecek olan ise Donald Trump idaresinin tavrı olacak.

Bu bağlamda, ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz’un açıklamaları, İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa’ar’ın ‘Hamas Gazze’ye asla hükmedemeyecek’ biçimindeki açıklamalarıyla örtüşüyor. Bu da savaşın tekrar başlamasının habercisi sayılabilir. İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ise Başbakan Binyamin Netanyahu’nun kendisine savaşı durdurmayacağına dair kelam verdiğini açıkladı.

Temennimiz bu kelamların, İsrail denilen cürüm ve terör makinesinin Filistin katliamını sürdürmesi için bir açıklama bombardımanı olarak değil de, müzakerelerde çıtayı yükseltmek için sarf edilmiş olmasıdır. (El Kuds El Arabi Gazetesi)

‘Savaşı kim kazandı?’

Savaşlardaki zafer ve yenilgi ölçütlerine nazaran, işgalci devletin sonlu sayıda asker kaybetmesine karşın askeri açıdan galip geldiği söylenebilir. Zira Hamas onun iki katı sayıda savaşçısını kaybetti ve İsrail Hamas’ın askeri gücünün kıymetli ölçüde zayıflattı. Lakin birebir vakitte bu savaşta ortaya koyduğu gayelerin değerli bir kısmına, örneğin rehineleri silahlı güçle kurtarmak ve bütün tünelleri yok etmek üzere amaçlarına ulaşamadı.

İsrail’in 50 bine yakın Filistinli sivili öldürdüğü doğrudur; lakin global çapta ahlaki savaşı kaybetmiştir. Bunun dışında Hamas’ı büsbütün ortadan kaldırmayı başaramamıştır. Ayrıyeten İsrail, dünyada ‘uluslararası kurumların hatalarından ötürü hesap soramayacağı haydut bir devlet’le artık yüzleşme vaktinin geldiği konusunda önemli bir tartışmanın kapısını açtı. (Amro EL Şobaki / Mısır El Youm Gazetesi)

Karikatür: Naser Jafari / Kaynak: Filistin EL Kuds Gazetesi

‘Ateşkesin sağlanmasının gerisindeki sır ne?’

Donald Trump uzun vakittir tartışmalı bir isim olarak gündeme geliyor. Bazılarına nazaran o, yavuz, fevri, kumarbaz bir iş adamı, oyunun kurallarını yine yazan bir lider. Diğerlerine nazaran ise duygusal ve istikrarsız bir önder. Lakin Trump’ın suçlandığı ‘çılgınlık’, Gazze’deki ateşkes muahedesiyle da ortaya çıktığı üzere, beklenmedik başarılara da yol açtı.

Başkan Joe Biden idaresi boyunca bir türlü sağlanamayan bu muahede, Trump’ın şimdi vazifeye başlamamış olmasına karşın, şahsen Trump idaresinin müdahaleleriyle gerçeğe dönüştü. Pekala bu nasıl oldu? Bunun sırrı Trump’ın herkesi zıt köşeye yatıran alışılmışın dışındaki yaklaşımında kapalı.

Gazze’de yakın vakitte varılan ateşkes mutabakatı, evvelki sakinlik periyoduna nazaran kıymetli bir ilerlemedir. İsrail birinci defa ateşkesi kabul etmesi tarafında gerçek bir baskıyla karşı karşıya kaldı. Bu da şu soruların kapısını aralıyor: Bu muahede Filistin sıkıntısında gerçek bir dönüm noktası olabilir mi? Trump bu ivmeyi daha geniş kapsamlı bir barışa ulaşmak için kullanabilir mi? (Rami Mehdavi / Filistin El Eyyam Gazetesi)

‘Savaş bitti asıl felaket artık başlıyor’

Nihayet 7 Ekim 2023’te gerçekleşen Mescid-i Aksa Tufanı Operasyonu’nun akabinde Hamas ile İsrail ortasında resmen ateşkes ilan edildi. Savaş bitti ve Lübnan’da, Suriye’de, Yemen’de ve hatta İran’dan sonra işgal altındaki Filistin topraklarında da bombalama ve füze seslerinin azalması bekleniyor. Her vakit olduğu üzere savaşta kaybeden tarafın kim olduğu açıklanmadı. İsrail, yalnızca Gazze ve Filistin topraklarında değil, Lübnan ve Suriye’de de zaferini ilan etti. Hamas, öbür Filistinli kümeler ve Hizbullah da zafer telaffuzuna sarılarak İsrail’e tarihi bir hezimet yaşatıldığını tabir etti.

Evet, savaş bitti lakin bütün çıplaklığıyla felaketin başladığını söyleyebiliriz. Gazze ve Filistin’deki felaket, yine inşanın zorluğu göz önüne alındığında İsrail’in barbarlığına kurban giden çok sayıdaki insan ve oluşan taş yığınlarındadır. Bunun yanında, Filistin probleminin bir bütün olarak büyük adımlarla ilerlediği bir periyottan sonra artık gerilemeye başladığı da bir sır değil. İki devletli tahlil problemi de her zamankinden daha zayıf hale geldi. Zira geldiğimiz noktada Filistinlilerin konumu her alanda, (yerel, milletlerarası ve Arap dünyasında) epey zayıflamış durumda. (Toni Khouri / Lübnan El Nashra Gazetesi)

Karikatür: Gazze’de barış sürecek mi? – Usame Haccac / Kaynak: Kuds El Arabi Gazetesi

‘Herkesin aklındaki soru: Trump ne yapacak?’

Amerika’nın gezegendeki hayatın her alanına direkt tesir etmesi nedeniyle şu an tüm dünyanın tartıştığı bir soru var: Lübnan ve Gazze’den sonra Trump ne yapacak?

Başkan Trump’ın Gazze mutabakatının uygulama kademeleriyle direkt ve daima temas halinde olmaya devam edeceğine kuşku yok. Bu muahedenin başarılı olmasını umuyoruz. Fakat Lider Trump’a atfedilen ve selefinin başaramadığı hususlar daha büyük bir soruyu gündeme getirecek: Ortadoğu ve onun kalıcı, derin sorunu olan ve bütün savaşların kaynağı pozisyonundaki sıkıntısı için ne yapacak? Mevcut krizleri yöneten bir konumdan radikal tahlillere gerçek bir geçiş yapacak mı? Evrakları sil baştan mı ele alacak? Bir felaket niteliğindeki ‘yüzyılın anlaşması’ konusunda fikrini değiştirecek mi? Bilhassa Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşları bitirme konusundaki vaatlerini gerçekleştirip kapsamlı bir tahlil sunacak mı? (Nebil Amro / Suudi Şark’ül Evsat Gazetesi)

Karikatür: Trump’ın Ateşkesi – İmad Haccac / Kaynak: El Arabi El Cedid Gazetesi

‘Netanyahu’nun çıkmazı’

Trump’ın hesapları selefi Biden’ınkinden farklı: Trump, bugünkü Ortadoğu’dan farklı olarak daha az savaş ve çatışmanın olduğu bir Ortadoğu istiyor. Adam güçlü bir Amerikan iktisadı inşa etme ve bunun için Ukrayna ve Filistin’deki sıcak cepheleri soğutma tarafında ilerliyor. Bu gerçekleşene kadar da, bilhassa memleketler arası boğazlarda ve sıcak denizlerde nispeten sakinliğe gereksinim var. Çünkü Bugünkü Trump dünkü Trump’tan farklı değil. Trump’ın Ortadoğu’daki temel gayesi istikrarı sağlamak olacak ve bunun için üç temel amaca ulaşması gerekiyor: Gazze’deki savaşın sona erdirilmesi ve İsrailli rehinelerin iadesi, İsrail ile Suudi Arabistan ortasında tarihi bir olağanlaşma muahedesinin imzalanması ve İran’ın nükleer silah elde etmesinin engellenmesi. Fakat İsrail’in başbakanının Binyamin Netanyahu olmadığı bir ortamda.

Netanyahu, siyasi hayatında çok güç bir periyotla karşı karşıya. Hiç elbet Netanyahu bir kriz adamıdır fakat bu sefer çok güç bir duruma düştü. Bu durumdan kurtulması için ise bir mucizeye gereksinim var. Netanyahu, birebir anda hem dini Siyonizmi hem de Trump’ı şad etmeye çalışıyor ve bunda epeyce zorlanıyor. Zira Donald Trump, savaşlardan arınmış bir Ortadoğu istiyor. Smotrich ve Itamar Ben-Gvir ise Gazze Şeridi’nin İsrail toprağı olmasını ve nüfusunun yarısının hudut dışı edilmesini istiyor. Sonuçta bu talep yeni Amerikan liderinin bakış açısıyla uyuşmuyor, zira bu talep bölgedeki çatışmayı körükleyecek ve Trump da bunu arzulamıyor. (Fethi Ahmed / Londra merkezli Al Arab Gazetesi)

Karikatür: Yaser Ahmad / Kaynak: El Arab Gazetesi

‘Arap Dünyası’nın Trump dönüşümü’

ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump bir anda, işgalci İsrail’e yeni topraklar kazandırmak isteyen ve Filistin davasını tasfiye etmek isteyen ‘yüzyılın anlaşmasının’ mucidi makus bir adamdan, Araplar’ın yakın dostu ve işgalci devletin düşmanı(!), Netanyahu’yu ateşkese zorlayan bir dosta dönüştü.

Trump, artık kendisine övgüler yağdıran, şiirler yazan birçok Arap siyasetçi ve müellifin gözünde bir kahraman haline geldi. Çünkü onlara nazaran Trump, Netanyahu’nun kolunu büküp, Beyaz Saray’a dönmeden evvel Gazze’de ateşkesi kabul ettirdi.

Trump ne yazık ki yalnızca Araplara ve onların başkanlarına zorbalık yapabiliyor. Birebir şey birçok Batılı önder için de geçerli. Zira Arap önderlerin birçoklarının tahtlarını korumak için savaşlardan kaçınan, yanılgı yapmamak için ‘sıfır hareket’ siyaseti izleyen ‘korkaklar’ olduğuna inanıyor. Evvelki Suriye idaresi bunu yaptı ve çok ağır bir bedel ödedi. Sonu Moskova’da insani mülteci pozisyonuna düşmek oldu. Bunlar, Amerika’nın Afgan direnişi tarafından yenildiğini unutuyorlar. Birebir şeyi Amerikan saldırganlığı ve işgali sonrasında Irak’taki direniş için de söyleyebiliriz. (Abdulbari Atvan / Rai Al Youm Gazetesi)

(DIŞ HABERLER SERVİSİ)

Kaynak: Gazete Duvar