‘Devrim’ döneminin son başkanı: 80 darbesinde parasızlığa karşın şampiyon olduk

TRABZON – “Trabzonspor ona hayat verenlerin hayatıdır” kelamlarıyla tanımlamıştı Anadolu’da doğan bir futbol efsanesinin ehemmiyetini, kulübe 1976-1980 ortasında kazandığı birinci dört şampiyonlukta başkanlık yapan Şamil Ekinci. Trabzonspor’a hayat veren isimlerden biri de Ekinci’den sonra 1980-1981 döneminde başkanlık yapan Ahmet Celal Ataman’dır.

1936 yılında Trabzon’da doğan Ataman, Trabzon Lisesi’nin yanındaki Kavak Meydan’da büyüdü. Gençliğinde futbol, voleybol ve hentbol oynayan Ataman, başarılı bir Trabzon Lisesi öğrencisi olarak 1954 yılında İstanbul’da eczacılık fakültesine girmeye hak kazandı. Üniversite eğitimin akabinde ailesinin isteğiyle Trabzon’a dönen Ataman, Of’ta 30 yıl eczacılık yaptı. 1973’ten 1980’e kadar Trabzonspor idarelerinde vakit zaman vazife alan Ataman, 1980-1981 sezonunda kulüp başkanı olarak seçildi. Ataman, başkanlık devrinde 12 Eylül darbesinin getirdiği ekonomik zorluklara karşın Trabzonspor’un armasına yıldız taktığı 5’inci şampiyonluğu kazandırdı. Ataman, bir sonraki dönem başında da vazifesinden ayrıldı.

Gençlerin Ataman amcası, Yaşar Kemal’in ‘Gönüldeşi’ Ahmet Celal Ataman’ın hayatını, Cumali Yardım, ırmak söyleşi biçiminde hazırladığı ‘Gönül Adamı: Ahmet Celal Ataman’ kitabıyla okuyucularıyla buluşturdu.

‘EFSANE PERİYODUN HAYATTA KALAN TEK BAŞKANI’

CHP Trabzon Milletvekili Sibel Suiçmez’in de babası olan Ahmet Celal Ataman, 1974-1985 ortasında Trabzonspor’un kazandığı 6 şampiyonlukta başkanlık yapan şahıslar ortasında hayatta kalan tek isim olarak Trabzon kent merkezindeki apartman dairesinde mütevazı bir halde hayatını sürdürüyor.

Kültür sanat etkinliklerinde, dost sohbetlerinde Trabzon sokaklarında olmaya devam eden Ahmet Celal Ataman’la Trabzonspor anılarından gençlik yıllarına, kentin değişiminden Yaşar Kemal’le olan dostluğuna kadar konuştuk.

‘HAYATIMDA EN KIYMETLİ İKİ FAKTÖRDEN BİRİ TRABZON LİSESİ’DİR’

Trabzon Lisesi’nden Trabzonspor başkanlığına kadar uzanan gençlik yıllarınız nasıl geçti?

1936 yılında Trabzon’da, Trabzon Lisesi’nin içinde bulunduğu mahallede doğdum. O yıllarda çok farklı bir Trabzon ve farklı bir mahalle anlayışı vardı. Bol emlak vardı, konutlarımızın hepsi bahçe içindeydi, birçok 2 katlı binalardı. Bahçelerimizde meyve ağaçları vardı. Top oynardık sabahtan akşama kadar. Konforumuz azdı, imkanlar şimdiki üzere değildi, evet muz yemiyorduk yahut bilgisayar, telefon yoktu fakat vakit ve yer bolluğu vardı. Onun için Trabzon mahallerinden hepsinden bizim mahallede daha ağır olmak üzere futbolcu fışkırmıştı.

Zaman içerisinde büyüdük. 1954 yılında İstanbul’a eczacılık okumaya gittim. 1880 kişinin müracaat ettiği fakülte için seçilen 60 kişi ortasına girdim. Bu başarıda Trabzon Lisesi’nde okumanın hissesi büyüktü. Trabzon Lisesi benim hayatımda en önemsediğim iki faktörden biridir. Oburu de Trabzon’un mahalle kültürü içerisinde büyümek. Trabzon Lisesi, Türkiye’de çok hürmet duyulan bir liseydi. Yatılı kısmında farklı vilayetlerden gelen öğrenciler de vardı, bir bölge okulu üzereydi.

Harikalar olağanüstüsü öğretmenlerimiz vardı. Erkek öğretmenlerimizin hepsi kadro elbiseli, bayan öğretmenlerimiz tayyör etek giyinirlerdi. Başımız üç numara traşlıydı, kokartlı şapkamız vardı ve biz de ceket pantolon giyerdik. Artık bana çok tuhaf geliyor; her öğrencinin mektepte kıyafeti farklı. Zenginler yoksullar çabucak ayırt ediliyor. Bu ezikliğe yüreğim sızlayarak bakıyorum.

Öğrencilik periyodundan sonra Trabzon’a döndüm lakin bundan hoşnut değildim. İstanbul sevdası vardı bende. Aklım daima İstanbul’da olduğu için Trabzon merkezinde eczane açmadım. Açarsam bir daha ayrılamam diye düşündüm. Onun için Trabzon’un en uzak kasabalarından Of’ta 1965’te eczane açtım. Aklımda 5 sene orayı işletip İstanbul’a gitmek vardı. Ancak bir gözümü açtım ki sene olmuş 1995. 30 yıl geçti lakin bundan çok mutlu oldum. Âlâ ki Of’ta eczane açmışım ve oradakilerle kaynaşmışım. Benim dönemimden yaşayan çok az sayıda dostum kaldı ancak torunlarım bile oraya gittiğinde çok ilgi görüyor. Ben de onları her gördüğüm yerde sevgiyle karşılarım. Çok kaynaştık, klasik tabirle birbirimize eğri odun taşımadık.

Cumali Yardım, Ataman’ın hayatını ‘Gönül Adamı: Ahmet Celal Ataman’ ırmak söyleşiyle kitaplaştırdı.

‘BÜYÜDÜĞÜMÜZ DEVİRDE KEDERLER DE SEVİNÇ DE ORTAKTI’

Trabzon’un uzun bir devrine de tanıklık eden bir isimsiniz. Gençliğinize nazaran kentte neler değişti?

Gençlik yıllarımda çok farklı bir Trabzon ve farklı bir mahalle anlayışı vardı. Bir mahalle kültürü anlayışı vardı. Şimdilerde olduğu üzere gemisini kurtaran kaptan misali herkes bizatihi kendisiyle meşgul olmuyordu. Herkes birbirinin sevincine, sıkıntısına, hüznüne ortak oluyordu. Birinin bir acısı olduğu vakit mahalleli günlerce o konuta yemek taşıyordu. Bir düğün dernek olacağı vakit herkes yardıma koşuyordu. Sıkıntı paydaşlığı vardı, şevk iştiraki vardı.

O vakitler mahallelerde akil beşerler yaşardı. Bunlara ‘ihtiyar heyeti’ de denirdi. Bir mevzu olduğu vakit onların söyledikleri kanun mertebesinde kabul edilirdi. Daima hakkaniyetle davrandıkları için süzülüp o mertebeye geliyordular. Doğduğum mahallede 1945’li yıllarda konutlar istimlak edilmişti. İstimlak periyodunda bizim mahallemizde o devir zenginler de vardı, orta katman daha yaygındı, birkaç da fukara vardı. Fakat fukaraların fakirlikleri yalnızca giydikleri elbiselerin solgunluğundan anlaşılırdı. Lakin hiçbir vakit yırtık, sökük göremezdiniz. Hiç kimse de o yoksul insanları hakir görmezdi.

İstimlaktan o devrin parasına nazaran, birtakım meskenler 12 bin lira, birtakım meskenler 8 bin lira, kimileri bin lira aldı. Lakin o akil adamlar dediğimiz ihtiyar heyeti, 12 bin lira, 10 bin lira, 8 bin lira alan herkesten aşikâr oranda para kesip az alanlara istimlak bedeliymiş üzere habersiz verdi. Sağ elin verdiğini sol el bilmeyecek kelamının yaşama geçmiş bir örneğidir. O beşerler bu parayı istimlak parası sanıyordu. Bu türlü bir ortamda büyüdük.

‘ŞİMDİ HERKES GEMİSİNİ LİMANA YANAŞTIRMANIN DERDİNDE’

Şimdi herkes kendi gemisini nasıl bu fırtınada limana sokarım kederinde. Çaba artık ana rahminde başlıyor. Çocuklar daha ilkokula başlamadan bir yarışın içine giriyor. Çocuklarla birlikte aileler de yarışıyor. Konforla birlikte problemler artıyor. Bize konfor gelen şeyler artık muhtaçlık hususu haline geldi. Ben üniversiteye gittiğim vakit 5-10 konutta buzdolabı vardı. Artık en dar gelirlide bile muhtaçlık eşyası haline geldiği için buzdolabı, çamaşır makinesi vesaire bulunuyor. Bunları alabilmek için de enflasyonun daima milleti perişan ettiği bir sistemde beşerler bin türlü külfete giriyor. Bu insanların karakter yapılarında bile ağır tahribatlar yapıyor.

Eskiyi hatırlamak yeterli bir şeydir lakin orada daima kalamazsınız zati. Eski yaşanmışlıklar size itici bir güç verir, kişiliğinizi oluşturmada çok değerlidir. Yoksa ben demiyorum ki birebir mahalleler, tıpkı toplumlar sürgit devam etsin. Bu mümkün değil. Lakin onları da hatırlayarak aktararak yaşamak, her şeyin maddiyat olmadığını, cümbüş olmadığını benimsemek lazım.

‘ANILARIM YERLE YEKSAN OLDU, KENT BETON YIĞININA DÖNDÜ’

Şehir nasıl değişti bu devirde?

Kent kültürüyle birlikte Trabzon’un kent yapısı da bütünüyle kaybolmuş. Özelde bakıyorum, anılarımın hepsi yerle yeksan olmuş. O denli yerler var ki geçmek istemiyorum oralardan. Zira gençliğimin, çocukluğumun hoş anılarıyla dolu yerlerde hiçbir şey kalmamış, taş yığını haline gelmiş. Bilhassa 1950’lerden sonra köylerin, kasabaların kentlere yığılmasıyla birlikte bir demografik yapı değişikliği oldu. Gelenler kendi kültürüyle geldiler. Bunlar yeşilden bezmiş insanlardı, onun için kenti bir fetiş halinde beton yığını haline getirdiler. Bu hala sürüyor.

Koca bir Trabzon kenti ki, deniz kenarında hoş bir kent. Artık denize sırtını dönmüş, denizle irtibatı kalmamış. Bizim çocukluğumuzda Uzunkum’dan Akçaabat’a kadar uzanan o güzelim kıyı şeridi simsiyah kumla kaplıydı ve oralarda yüzerdik. Artık neredeyse o muazzam kumsal görülmüyor.

‘HENTBOLDA ÇOK İYİYDİM’

Sporun içinden gelen bir isim olarak başkanlık süreciniz nasıl gerçekleşti?

Benim gençlik çağımda spor yapmayan, topun peşinde koşmayan yoktu. Ben de lisede hentbol, voleybol, futbol oynadım. İdmanocağı’nın lisanslı sporcusuydum. O devir bütün branşlarda lisans çıkarılıyordu. Fakat o devir İdmanocağı üzere büyük bir kulüpte tek ayaklı birisinin futbol grubunda yer alması zordu. Ben solaktım, sağ ayağım kütük üzereydi. Üstelik Ahmet Suat Özyazıcı, Kara Necati, Akrep Celal, Bereli İhsan, Kör Cemil, Palak Osman üzere isimlerin yanında benim top koşturabilmem mümkün değildi. Mahallede oynardım zira tenis topum olduğu için topumun hatırına beni alırlardı. Lakin hentbolda çok uygundum. Trabzon Lisesi’nin genel kaptanıydım ve oyuncuları ben seçerdim.

1972-1973 döneminde Ankara’da PTT kulübü ile bahtsız bir maçımız oldu. Berabere kalsak 1. Lig’e çıkacaktık lakin mağlup olduk. Bir idare değişikliği yapmak istediler, benle de görüştüler. 1973-74 döneminde yöneticiliğe başladım. Seçilen heyet daha sonra yine kongreye gitti. Yakın vakitte kaybettiğimiz Salih Fazilet lider seçildi. O yıl kırmızı küme şampiyonu olarak 1. Lig’e çıktık. 1974-75 döneminde birtakım nedenlerle idareden ayrıldım. Daha sonra tekrar vazifeler aldım. Şampiyonluk yıllarının birçoklarında görevdeydim. 1980 yılına gelindiğinde bir idare boşluğu oldu. Şamil Ekinci ve arkadaşları misyon kabul etmediler. Bu sefer tekrar sevip saydığımız beşerler devreye girdiler. O dönem Divan Kurulu tüzük gereği bu türlü boşluklarda 1 ay içinde Genel Kurul’a gitmek kaydıyla lider görevlendiriyordu. Beni ikna ettiler ve süreksiz konsey oluşturdum. 1 ay sonra Olağan Genel Kurul’da da seçildik.

‘DARBE OLDU, EZALAR ÇEKTİK LAKİN ŞAMPİYONLUĞU KAZANDIK’

Siz vazifedeyken darbe oldu. Bu süreci nasıl tanılarsınız?

Temmuz ayında tekrar misyona başladık, eylül ayında da darbe oldu. Başta çok düşünceler çekildi. Ekonomik açıdan külfetli bir periyottu. Kaideler şimdiki üzere değildi. Saha gelirlerimiz çok azdı. Birden fazla defa gelirimizden daha fazla ceza ödüyorduk. Benim dönemimden evvel İstanbul’da senede 1-2 kere yardım kampanyası ve gecesi yapılıyordu. Trabzonlu zenginlerden ekonomik yardım alınıyordu. İstanbul’da bu işe İbrahim Cevahir önderlik ediyordu. İbrahim Cevahir’e bir yardım gecesinin yapılması için birkaç defa ısrar ettim. Askeri darbe devrinde bunun mümkün olmadığını söyledi.

Ancak her şeye karşın kadro olarak düzgün gittik. 2 puanlı sistemde 5 puan farkla şampiyon olduk, o memnunluğu yaşadık. Şampiyonluktan sonra 1981-1982 yılının transferlerini yaptık. Lakin birtakım nedenlerden ötürü Genel Kurul’a gittim ve tekrar aday olmadım. Tek listeyle girilen Genel Kurul’da Mustafa Günaydın ve yönetim kurulu listesi seçildi.

‘TRABZON FUTBOLCU TARLASIYDI’

1976’dan 84’e kadar gelen 6 şampiyonluk, tekrarı güç bir muvaffakiyet. Bunun sırrı neydi?

Futbolun Anadolu’da birinci İzmir ve İstanbul’da oynandığı kabul ediliyor lakin Trabzon kenti aslında 1900’ün başlarından beri futbolun oynandığı bir yerdi. Hele 1923’lerde kulüp seviyesinde futbol grupları oluştu. Burada o yıllarda çok kıymetli futbolcular yetişerek İstanbul’a gitti. Daha sonraki periyotlarda liseden ve başka kadrolardan İstanbul’un Süleymaniye ekibine giden futbolcular az kalsın şampiyon yapıyorlardı o grubu. Trabzonspor oluşmadan da Trabzon bir futbolcu tarlasıydı.

Futbolcu zenginliği uzun yıllar sonra Trabzonspor çatısında birleşti. Başta ezalar çektik lakin 1973-74 döneminde başlattığımız öze dönüş ve kendi kaynaklarımızı kullanma yoluna gitmemizle hoş bir kadro oluştu. Oyuncular mahalleden arkadaştı, okuldan arkadaştı, birbirinin yanlışını örtebilmek için cansiperane oynuyorlardı. O kadro peş peşe şampiyonlukları getirdi. Lakin o vaktin idaresi de çok kıymetliydi. Salih Fazilet, Şamil Ekinci ve etrafındaki isimler çok kıymetli insanlardı. 4 şampiyonluk Şamil Ekinci ile yaşandı. Yıldızı taktığımız 5’inci şampiyonluk da bana nasip oldu. 2 yıl sonra 1984’te yaşadığımızı şampiyonluğun akabinde uzun bir bocalama periyodu yaşadık.

‘ŞARTLAR DEĞİŞİNCE PARALI LİDER ARANMAYA BAŞLANDI’

Sizin dönemizdeki yıllarda liderlerin büyük kısmı birlikte misyon yapmış isimlerdi. Bir usta-çırak bağı vardı. Artık ise tecrübesiz isimlerin bir anda kulüp başkanı olduğunu görüyoruz. Bu durumu nasıl yorumluyorsunuz?

Bizim vaktimizde kulüp, yardım kampanyaları dışında kendi yağıyla kavruluyordu. Lider ve liderin etrafındaki 3-4 finansör, kulübü finanse ederlerdi. Reklamdan da çok para gelmiyordu. Daha sonra kaideler değişti. Kulüpler paralı lider aramaya başladı. Kent de doğrusu odur zannederek işin kolayını tercih etti. Ve gittikçe bu tıp idare anlayışı bir hastalık halinde kulübün her yanını sardı. Bunu hiç yanlışsız bulmam.

Bir şehrin kulübü o kent tarafından finanse edilmelidir. İdaresi de kentte yaşayanlardan olmalıdır. Sonra bu üslup değişince, toplum paralı liderler aramaya yüz tutunca, liderler istediği ile idare ve takım oluşturmaya başladı. O denli vakitler oldu ki, 39 kişiyle yönetim kurulu oluşturuldu. O kadar kalabalıkta kimsenin fikri alınmaz, bir kakafonidir. Şayet liderin ekonomik gücü hakim öge ise o yüzden sessizlik olur.

Bir kulüp liderinin illa ki sporun içerisinden gelmesi de gerekmez. O denli olsa dünyanın en mahir futbolcuları kulüp başkanı olur. Çok az futbolcu kulüp lideri olmuştur. Yöneticilik farklı bir iştir. Yönetici şayet kendi kişiliğine güveniyorsa güçlü beşerlerle çalışmayı tercih eder. Lakin güçlü isimlerle değil, kendisine ses çıkaramayacak isimlerle çalışırsa bugün daima şikayetçi olduğumuz liyakat sorunu doğar. Aslında her kulüpte lider için kıymetli öge uygun bir takım oluşturmak ve kulübü yeterli temsil etmektir. Bunun için benden evvelki periyot ve benim dönemimde daima işi bilen beşerlerle çalıştık. Bu isimlerin birçok kulüp başkanlığı yapacak yetenekteydi. O denli donanımları vardı. Gerçekten birkaçı da yaptı.

Şamil Ekinci buralı değildi fakat daha sonraları hepimizden daha Trabzonlu oldu. Herkes de onu o denli bildi. Hak ederek bu prestiji kazandı. Gençti, etrafında o denli beşerler toplandı ki her biri ayrı ayrı kulübü yönetip ileriye taşıyacak yetenekteydi. Bu değerli olgu, Şamil Ekinci’nin büyük talihidir. Daha sonra ekonomik öncelikler devreye girince bu sefer temsiliyete de pek bakmadan beşerler maddi güce bakarak tercih yaptılar. Zira taşın altına elinizi sokmadıkça birisi gelip sahipleniyor.

‘ŞAMPİYONLUĞA YORGUN YÜREĞİM FEVKALADE HEYECANLANDI’

Trabzon 38 yıl sonra şampiyonluk sevincini 2 yıl evvel yaşadı. O mutluluğa siz de tanıklık ettiniz. Neler hissettiniz?

O kadar ilerlemiş yaşıma rastladı ki kalkıp sokaklarda horon oynamadım lakin yorgun yüreğim fevkalade heyecanlandı. Tahminen herkesten fazla memnun oldum. O memnunluğu çok önemsedim. Hem şampiyonluğu yaşadık hem de dünyada örnek alınan bir kutlama yaptık. Bu yaşta bundan büyük memnunluk olmazdı. Evvelki şampiyonluklar mazimizin zenginlikleriydi. Bu ise gerisinden hançerlenen bir insanın tedaviden sonra ayağa kalkmasının coşkusuydu.

Ahmet Celal Ataman, Yaşar Kemal’le dostluğu olan ve görüşen bir isimdi.

‘YAŞAR KEMAL BANA ‘GÖNÜLDEŞİM’ DERDİ’

Trabzon’da edebiyatla da iç içe bir isim olarak tanınıyorsunuz. Yaşar Kemal’le olan dostluğunuz nereden geliyor?

Sanatla iç içe değilim. Sanatla iç içe olan dostlarım var, ben de onların yanında izleyici olarak takip ediyorum. Bir sanat kısmında özel bir yeteneğim yok. Yaşar Kemal’le tanışmışlığım vardır, dostluğum vardır, bir arada rakı içmişliğim vardır. Çok severim rahmetliyi. Işıklar içinde uyusun. Bir sohbetimizde içki masasındaydık. 1950’li yılların başında İnce Mehmed’in iki cilti çıkmıştı. Birinci ciltin birinci sayfasındaki “Duvarın tabanında fotoğrafım aldılar, ak kağıt üstünde tanıyın beni”, sayfayı çevirdiğinizde “1930-33 yıllarında Toroslar’da 30’dan fazla eşkıya dolanırdı. Kıssasını edeceğimiz İnce Mehmed bunlardan biriydi…” diye giderdi. Bunu ezberden okuduğum vakit Yaşar abi çok şaşırdı. Bana “Gönüldeşim” kederi. “Ya Gönüldeşim benim aklımda kalmamış, o senin aklında nasıl kaldı” dedi. Ben de “Sen yazdın ben okudum, artık benim oldu” demiştim. İstanbul’da bir arkadaşım vasıtasıyla tanışmıştık. Rahmetliyi çok severdim. Dostluğumuz daima devam etti.

Kaynak: Gazete Duvar