Memurun Siyasi Faaliyeti, Disiplin Cezası Uygulaması ve Hak İhlali

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller” başlıklı 125. unsurunun ilgili kısmı şöyledir:

“Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları ile her bir disiplin cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

.

B – Kınama : Memura, misyonunda ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.

Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

…

d) Hizmet dışında Devlet memurunun prestij ve inanç hissini sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,

D – Kademe ilerlemesinin durdurulması: Fiilin yük derecesine nazaran memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1 – 3 yıl durdurulmasıdır.

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

.
o) Herhangi bir siyasi parti faydasına yahut ziyanına fiilen faaliyette bulunmak.”.

Öğretmen olan başvurucu 7/6/2015 tarihli Milletvekili Genel Seçiminin arifesinde toplumsal medya sitesinde bir siyasi partiyi destekleyici nitelikte paylaşımda bulunarak o partiye oy verilmesini açıkça talep ettiği ve partinin propagandasını yaptığı gerekçesiyle disiplin cezası ile cezalandırılmış, ardından kelam konusu disiplin cezasının iptali istemiyle yönetim mahkemesinde dava açmıştır. Mahkemenin davayı reddetmesi üzerine müracaatçı, istinaf kanun yoluna başvurmuş; istinaf talebi de bölge yönetim mahkemesince reddedilmiştir.

Bu kez kamu görevlisinin toplumsal medya paylaşımı nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmasının söz özgürlüğünü ihlal ettiği savına ait olarak Anayasa Mahkemesine 10/4/2017 tarihinde müracaat yapılmıştır.

AYM nin Değerlendirmesi

Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu 5/9/2024 tarihinde, (B. No: 2017/20729) müracaatta Anayasa’nın 26. unsurunda teminat altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar vermiştir.

AYM nin karara ait 20/1/2025 tarihli basın duyurusuna nazaran yaptığı değerlendirmeye nazaran,

” Müracaatçı, tabir açıklamasını aleniyet kazandırma niyetiyle yapmadığını yahut aleniyet kazanması ihtimaline karşı gereken ihtimam yükümlülüğünü gösterdiğini ortaya koyamamıştır. Bu prestijle bahse husus paylaşımın tabiatıyla bireyin siyasi görüş sahibi olabilmesi hakkı kapsamında olduğunu ve anayasal müdafaadan yararlanması gerektiğini söylemek mümkün değildir. Münasebetiyle anılan paylaşımın niteliği gereği siyasi partiler lehine yahut aleyhine diğerlerini ikna etme eforu olarak kabul edilecek açıklamalardan olduğu ve propaganda seviyesine ulaştığı değerlendirilmiştir.

Öte yandan kamu vazifelilerinin özel hayatlarındaki davranışlarının memuriyetlerini etkilemesi halinde fiilleriyle orantılı bir disiplin yaptırımına maruz bırakılabileceklerinin kabulü gerekir. Lakin bunun için kamu görevlisinin fiilinin memuriyetini etkilediğinin idari ve yargısal makamlarca ilgili ve kâfi bir münasebetle ortaya konulması gerekir. Öğretmenlik mesleğinin tesir alanı ve sembolize ettiği pahalar göz önünde bulundurulduğunda öğretmenler tarafından toplumsal problemlere ait olarak yapılan söz açıklamalarının rastgele bir vatandaş yahut kamu görevlisine kıyasla toplumda daha fazla karşılık bulabileceği unutulmamalıdır.

Başvurucu, toplumsal paylaşım sitesi üzerinden yaptığı siyasi temelli tabir açıklamasıyla sahip olduğu siyasi görüşünü kamuoyu tarafından bilinir hale getirmiş ve yürüttüğü kamu misyonunun siyasi görüşü ile ilişkilendirilebilmesine neden olmuştur. Bu durum ise yönetimin kamusal hizmetlerin üretimi ve sunumunun tarafsızlığı misyonuna alışılmamış bir durum ortaya çıkarmıştır. Bu sebeple müracaatçıya verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının mecburî olduğu ve bu istikametten bir toplumsal muhtaçlığı karşıladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Ayrıca müracaatçının siyasi temelli söz açıklamasının haricinde çok sayıda farklı aksiyonu de disiplin soruşturmasına husus edilmiş ve bu aksiyonlara mahkeme kararında da yer verilmiştir. Yönetim müracaatçının kelamı edilen hareketlerini farklı başka cezalandırmak yerine müracaatçının lehine olacak biçimde tevhiden cezalandırma tekniğini işleterek başvurucuyu bu aksiyonlar ortasında en ağır cezayı gerektiren siyasi temelli tabir açıklaması nedeniyle cezalandırmıştır.

Sonuç ceza olarak uygulanan siyasi temelli tabir açıklaması üzere hareketler için uygulanacak disiplin cezalarına bakıldığında fiilin niteliğine nazaran kademe ilerlemesinin durdurulması yahut devlet memurluğundan çıkarma cezalarının öngörüldüğü anlaşılmıştır. Buna nazaran müracaatçıya seçimlerde belli bir siyasi partinin lehine oy verilmesi davetinde bulunma nedeniyle devlet memurluğundan çıkarmaya kıyasla daha alt kategoride yer alan ve kişinin gelir manasında hayatını idame ettirmesine pürüz teşkil etmeyecek nitelikteki kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesi nedeniyle müdahalenin orantılı olduğu kanaatine varılmıştır.”

Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle söz özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar vermiştir.

Sonuç prestiji ile kamu vazifelilerinin özel hayatlarındaki davranışlarının ve toplumsal medya faaliyetlerinin memuriyetlerini etkilemesi halinde fiilleriyle orantılı bir disiplin yaptırımına maruz bırakılabilecekleri ve kurallar dahilinde bunun tabir özgürlüğü kapsamında mütalaa edilemeyebileceği dikkate alınmalıdır.

Kaynak: Memurlar