Müddetinde Mal Bildirimi Yapmayan Memura Uygulanacak Ceza Nedir?

657 sayılı Kanunun “mal bildirimi” başlıklı 14’üncü unsuruna nazaran; Devlet memurları, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ilişkin taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı kararlar uyarınca, mal bildirimi verirler.

Mal bildirimi; 657 sayılı Kanunda yapılan düzenleme çerçevesinde 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve bu Kanun mucibince yürürlükte bulunan Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik kararları çerçevesinde yerine getirilmektedir.

Bildirimin vakti 3628 sayılı Kanunun 6’ncı unsurunda, bildirimin yenilenmesi 7’nci unsurunda düzenlenmiştir. Mal bildirimlerinin; bu Kanun kapsamındaki vazifeye atanmada, misyona giriş için gerekli evraklarla, Cumhurbaşkanı yardımcısı yahut bakan olarak atanmalarda, atamayı izleyen bir ay içinde, seçimle gelinen vazifelerde seçimin mutlaklaşması tarihini izleyen iki ay içinde, mal varlığında kıymetli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde, yönetim ve denetim kurulu üyelikleri ile kurul üyeliklerine seçim ve atamalarda misyona başlama tarihini izleyen bir ay içinde, misyonun sona ermesi halinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde, gazete sahibi gerçek şahıslar ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri faaliyete geçme tarihini, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra muharrirleri bu işe yahut misyonlarına başlama tarihini izleyen bir ay içinde verilmesi mecburidir. 3628 sayılı Kanun kapsamındaki misyonlara devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilerler.

Yönetmeliğin “ek mal bildirimi” başlıklı 10’uncu hususuna nazaran; 3’üncü hususta sayılan vazifelerde bulunanlar, eşleri velayeti altındaki çocukları ve kendilerinin şahsi mal varlıklarında değerli bir değişiklik olduğunda, değişikliği izleyen 1 ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar. 8’inci hususta gösterilen mahiyet ve ölçüdeki malın iktisabı ile hak, alacak yahut gelir sağlanması yahut borçlanılması, mal varlığında kıymetli değişiklik sayılır.

Yönetmeliğin 8’inci hususuna nazaran; kendilerine aylık ödenenler, net aylık fiyatının 5 katından; aylık ödenmeyenler ise Genel Yönetim Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen net aylığın 5 katından fazla bedel ve tutarındakiler mal varlığında kıymetli değişiklik sayılmıştır. Genel Yönetim Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen her türlü artırım ve tazminatlar dahil net aylık ölçüsü, aylıklara uygulanan katsayının belirlenmesini müteakip Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunur (01.01.2025 tarihi itibariyle 63.128,24 TL olarak 06.01.2025 tarihli 1 Sıra No’lu Genelge ile ilan edilmiştir.).

3628 sayılı Kanunun 10’uncu unsuruna nazaran; 6’ncı hususta belirtilen müddetlerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine bildiriminden itibaren 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana 3 aya kadar mahpus cezası verilir. Soruşturma ile ilgili olarak verilen müddet zarfında mal bildiriminde bulunmayana 3 aydan 1 yıla kadar mahpus cezası verilir.

Yönetmeliğin “süresinde mal bildiriminde bulunmama” başlıklı 17’nci unsuruna nazaran; bu Yönetmelikte belirtilen mühletler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu kararlarına nazaran bildirim olunur. İhtarın kendisine bildirisinden itibaren 1 ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli süreç yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına hata duyurusunda bulunulur. Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri müddet zarfında mal bildiriminde bulunmayan hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına cürüm duyurusunda bulunurlar.

657 sayılı Kanunun “disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller” başlıklı 125’inci hususunun birinci fıkrasının (D) bendinin (j) alt bendine nazaran; “belirlenen durum ve müddetlerde mal bildiriminde bulunmamak” fiili memurun bulunduğu kademe ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulması cezasını gerektirmektedir.

Belirlenen durum ve müddetlerde mal bildiriminde bulunmamak fiilinin disiplin cezası olarak görülmesi cürüm ve cezaların yasallığı prensibine ters bulunmadığından dolayı Anayasa’ ya karşıt görülmemiştir (Anayasa Mahkemesi Kararı, T: 20.10.2011, E: 2010/28, K: 2011/139).

Danıştay 12. Daire kararında (T: 28.04.2003, E: 2002/3538, K: 2003/1197); daha evvel sattığı lakin yine satın aldığı mesken için Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik kararları uyarınca müddetinde ek mal bildiriminde bulunmadığı anlaşıldığından bu aksiyonundan ötürü verilen bir yıl kademe ilerlemesinin durdurulması cezasında hukuka karşıtlık görülmediği halinde karar verilmiştir.

Danıştay 3. Daire kararında (T: 05.04.1982, E: 1982/1554, K: 1982/922); mal beyannamesini müddetinde ve yanlışsız olarak vermeyen davacının disiplin cezası ile tecziyesinde mevzuata terslik bulunmadığı halinde karar verilmiştir.

Danıştay 3. Daire kararında (T: 09.11.1983, E: 1982/2772, K: 1983/2695); mal beyannamelerini müddetinde ve gerçek olarak vermeyen, bir kısım mal varlıklarını mal beyannamesinde göstermeyen davacının 16 ay uzun müddetli durdurma cezası ile tecziyesinde mevzuata karşıtlık bulunmadığı formunda karar verilmiştir.

Danıştay 5. Daire kararında (T: 09.05.2017, E: 2016/17722, K: 2017/12426); mal bildiriminde bulunulmadığının idarece tespiti halinde bu konunun davacıya ihtar edilmesi gerekliliğinin bir idari yol olarak düzenlenmiş bulunduğu görülmektedir. Bu yordam, tıpkı vakitte davacının hata sürece kastıyla hareket edip etmediğinin açığa kavuşturulması bakımından da kıymet arz etmektedir. Münasebetiyle, mal bildiriminde bulunmadığı belirlenen davacıya birinci olarak ihtarda bulunulması, ihtara karşın 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmadığı takdirde kuralları varsa disiplin cezası tesis edilmesi yoluna gidilmelidir. Bu durumda, davacının, hakkında yürütülen soruşturma kapsamında soruşturmayı yürüten müfettiş tarafından mal beyanında bulunmasının istenilmesi üzerine ek mal beyanı ile x plakalı aracı beyan etmesi nedeniyle edindiği malı gizleme niyeti taşıdığı söylenemeyeceğinden, anılan cezanın konuluş emeli göz önünde bulundurularak cürüm sürece kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşılan davacının 12 ay uzun periyodik durdurma cezasıyla cezalandırılmasına ait dava konusu süreçte hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki Yönetim Mahkemesi kararında ise hukuksal isabet görülmemiştir.

Danıştay 12. Dairenin bir öbür iki adet (E: 2011/5213 – E: 2016/9928) kararında da; haksız ve geliri ile mütenasip olmayan mala edindiğinde ve edindiği malı gizleme amacı taşıdığına yönelik sav ve tespitin bulunmaması; edinme tarihinden itibaren 1 ay içinde mal bildiriminde bulunmadığı sabit ise de davacının mal varlığı incelendiğinde geliri ile orantılı olmayan rastgele bir emarenin tespit edilmemiş olması konuları birlikte değerlendirildiğinde, davacının hata süreç kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından dava konusu süreçte hukuka uygunluk görülmemiştir.

Danıştay 12. Dairesi kararında (T: 02.05.2014, E: 2010/4144, K: 2014/3203); cezanın konuluş gayesi göz önünde bulundurulduğunda, satın aldığı aracın tescilini yaptırmış olması, aracın taşıt kredisi ile alınmış olması, haksız geliri ile mütenasip olmayan mal edindiği ve edindiği malı gizlediğine yönelik argüman ve tespitin bulunmaması nedeniyle cürüm sürece kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından dava konusu süreçte tüzel isabet görülmemiş ve memura verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezası iptal edilmiştir.

Danıştay 12. Dairesi kararında (T: 30.05.2016, E:2013/9422, K:2016/3389); Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin, ilgilisine ihtarda bulunulmasının disiplin uygulamasına ait bir mecburilik olarak değerlendirilmesini gerektirecek bir karar içermediği, tersine hususun devamında ihtara karşın mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında Cumhuriyet başsavcılığına kabahat duyurusunda bulunulacağının kurala bağlandığı, münasebetiyle bu durumun ilgili Kanun kararları kapsamında cezai koğuşturmaya ait bir uygulama olduğu anlaşılmaktadır denilerek müddeti içerisinde mal bildiriminde bulunmayan memura disiplin cezası verilebilmesinin kendisine mal bildiriminde bulunması konusunda ihtarda bulunulmasına bağlı olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Sonuç olarak; 657 sayılı Kanuna nazaran “belirlenen durum ve müddetlerde mal bildiriminde bulunmamak” kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirirken, 3628 sayılı Kanuna nazaran geç bildirme cezalandırılmamış, ihtara karşın müddetinde beyanda bulunmayan cezalandırılmıştır. Bu bağlamda, özel kanununda (3628) direkt cezalandırılmayan bir durumdan ötürü kendi kanununda (657) cezası var fikriyle ceza uygulamak hukuka uygun düşmeyecektir.

Kaynak: Memurlar