Türkiye’nin İlk İklim Kanunu, Komite’de kabul edildi

AK Parti milletvekillerinin imzasını taşıyan Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”, TBMM Etraf Komitesinde kabul edildi.

Yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda iklim değişikliğiyle çabayı amaçlayan teklif, iklim değişikliği ile gayrette temel olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, müsaade ve kontrol ile bunlara ait yasal ve kurumsal çerçevenin yordam ve asıllarını kapsıyor.

Teklifte, “Adil geçiş”, “Birincil piyasa”, “Denkleştirme”, “Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)”, “Gömülü sera gazı emisyonları” ile “Gönüllü karbon piyasaları”, “İklim adaleti” üzere tanımlar yer alıyor.

İklim değişikliğiyle gayrette genel prensiplerin belirlendiği teklife nazaran, iklim değişikliği ile gayrette Türkiye’nin “ortak ama farklılaştırılmış sorumluluklar ve izafi kabiliyetler” prensibi dikkate alınarak, eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, iştirak, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları temel alınacak.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî şahıslar, kamu faydası gözetilerek alınacak önlemlere ve düzenlemelere müddetinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.

Ulusal Katkı Beyanında, net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda ülkenin kalkınma öncelikleri ve özel şartları göz önünde bulundurulacak ve bu çerçevede tedbirler alınacak.

Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerine ait ilerlemeler yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığınca izlenecek.

Gerekli görülen önlemlerin alınması emeliyle vazife alanı dahilinde, kurumlar ortası uyumu sağlamak, faaliyetleri ve standartları belirlemek, gelişmeleri izlemek, karbon fiyatlandırmasına ait piyasaya dayalı sistemleri düzenlemekle İklim Değişikliği Başkanlığı yetkili olacak.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hukukî şahıslar, kendi yetki ve sorumlulukları çerçevesinde plan ve projeler yapacak, yaptıracak, uygulayacak, destekleyecek ve işbirliği yapacak.

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla, İklim Değişikliği Başkanlığı, düzenlemenin uygulanmasına yönelik gerekli gördüğü bilgi, evrak ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî bireylerden direkt istemeye yetkili olacak. Kendilerinden bilgi ve evrak talebinde bulunulanlar, bunları istenilen müddette bedelsiz olarak Başkanlıkla paylaşacak.

Başkanlık, kendi iş ve süreçleri için gereksinim duyduğu dataları de öncelikli olarak Ulusal Coğrafik Bilgi Platformundan temin edecek. Temin ettiği datalar ile kendi ürettiği bilgileri de kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılmak üzere Ulusal Coğrafik Bilgi Platformuna aktaracak.

İklim Değişikliği Başkanlığı, Ulusal Coğrafik Bilgi Platformunda bulunmayan dataları ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile protokol yaparak temin edebilecek. Ulusal savunma ve ulusal güvenliğe ait bilgi ve evrakların paylaşılmasına dair yöntem ve asıllar Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve ilgili bakanlık tarafından müşterek belirlenecek.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sınırlarını açıkça belirlemek ve yazılı olmak kaydıyla gerektiğinde yetkilerini Başkanlığa devredebilecek.

– İklim değişikliğiyle uğraş faaliyetleri

Teklifle, iklim değişikliğiyle çaba faaliyetleri belirleniyor. Buna nazaran, sera gazı emisyonları, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon maksadı ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve aksiyon planları doğrultusunda azaltılacak.

Ulusal Katkı Beyanında sektörel bazda belirtilen sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen vazife ve sorumluluklar dahilinde gerçekleştirilecek.

Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve gayelere ulaşılması maksadıyla ortaya çıkan muhtaçlıklar doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut misyon ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon gayesi çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca düzenleme yapılabilecek.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları, orta ve uzun devirli gayelerini içeren planlama araçlarını sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri çerçevesinde uyarlamak, hazırlamak, uygulamak, izlemek ve güncellemekle yükümlü olacak.

Kurum ve kuruluşlar, net sıfır emisyon gayesi ve döngüsel iktisat yaklaşımı ile uyumlu olacak halde Ulusal Katkı Beyanında yer alan kesimlerde uygulanmak üzere, güç, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir güç kullanımının artırılması, eserlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması, alternatif pak yahut düşük karbonlu yakıtların ve ham hususların kullanımı, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması, pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması üzere azaltım tedbirlerinin alınması, bu tedbirlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü olacak.

Net sıfır emisyon gayesinin sağlanmasına yönelik emisyonların dengelenmesi için orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarını engellemek üzere ilgili kurum ve kuruluşlarca önlemler alınacak, yutak alanların ve korunan alanların korunarak artırılması sağlanacak.

– İklim değişikliğine ahenk faaliyetleri

Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon maksadı ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve hareket planları doğrultusunda, ilgili kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile bağlı mevcut yahut mümkün kayıp ve ziyanları önlemeye, riskleri en aza indirmeye yahut fırsatlardan yararlanmaya yönelik ahenk faaliyetleri gerçekleştirilecek.

Ayrıca Ulusal Katkı Beyanında yer alan iklim değişikliğine ahenk faaliyetleri, kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen vazife ve sorumlulukları dahilinde gerçekleştirilecek.

Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve gayelere ulaşılması gayesiyle ortaya çıkan gereksinimler doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut vazife ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon amacı çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarca düzenleme yapılabilecek.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları, ulusal ve mahallî ölçekte iklim değişikliğine ahenkle ilgili planlama araçları ile etkilenebilirlik ve risk tahlillerini hazırlamak, hazırlatmak, hazırlanan bu araçları ve tahlilleri yatırım ve planlama faaliyetlerinde göz önünde bulundurmak ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.

İklim değişikliğinin tesirlerine karşı su kaynaklarının aktif idaresini sağlamak üzere planlama araçları, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak ve uygulanacak.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe tesirlerinin azaltılması ve sürdürülebilir ekosistem idaresi için önlemler alınacak, denizel ve karasal korunan alanların koruması sağlanarak korunan alanların niteliği ve oranı yükseltilecek, iklim değişikliğinden etkilenen yahut etkilenmesi olası alanlarda arazi tahribatının dengelenmesi sağlanacak.

Çölleşme ve erozyonla uğraş ile ağaçlandırma ve toprak koruma kapsamında orman dışı alanlarda oluşturulan yutak alanların net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda sürdürülebilir idaresi sağlanacak.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından tarım bölümünün sürdürülebilirliğini temin için iklim değişikliğine dirençli eser deseni ile besin güvenliğinin sağlanması amaçları doğrultusunda, doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin muhafaza kullanma istikrarının gözetilmesi ile muhtaçlık duyulan tekniklerin ve teknolojilerin yaygınlaştırılmasıyla, tarım kesiminde ekosistem temelli ahenk yaklaşımını, tabiat temelli tahlilleri ve su bütçesini dikkate alan planlama araçları geliştirilecek ve buna uygun iklim değişikliğine dirençli uygulamalar yaygınlaştırılacak.

İklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve ziyanların azaltılması emeliyle risk kıymetlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken ihtar sistemleri bütünleşik afet idaresi temel alınarak geliştirilecek.

– Planlama ve uygulama

Kurum ve kuruluşlarca hazırlanan plan, program, strateji, aksiyon planı ve sair siyaset dokümanlarında, yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon amacı kapsamında iklim değişikliği ile çabaya yönelik İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan strateji ve hareket planları ile belirlenen temeller dikkate alınacak.

İklim değişikliği strateji ve hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi emeliyle İklim Değişikliği Başkanlığı uyumunda, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, uygulaması izlenecek, pahalandırılacak ve gerektiğinde ulusal yahut bölgesel ölçekte güncellenecek.

İlin kaidelerine uygun olarak strateji, aksiyon ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her vilayette vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa vilayet yahut bölge teşkilat temsilcileri ile lokal idarelerin temsilcilerinden oluşan Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak. Heyetin sekretaryasını Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek, Konseyin çalışma yöntem ve temelleri Bakanlıkça belirlenecek.

Yerel iklim değişikliği aksiyon planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk gayesiyle adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak formda vali uyumunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, öteki vilayetlerde il belediyesi ve vilayet özel yönetimi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların iştirakiyle hazırlanacak yahut hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kuruluna sunulacak.

Yerel iklim değişikliği hareket planlarının hazırlanması yahut izlenmesi süreçlerinde, ilgili kurum ve kuruluşlar kendilerinden talep edilen doküman, bilgi ve bilgiyi ilgili mevzuat kararları çerçevesinde paylaşacak.

Sektörel etkilenebilirlik ve risk tahlilleri, strateji ve aksiyon planlarına temel teşkil etmek üzere iklim modelleri kullanılarak dönemsel olarak Başkanlık tarafından hazırlanacak ve güncellenecek.

– Finansal araçlara ait esaslar

Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile gayret gayesiyle yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle çaba teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve öteki finansman araçlarının teşvik edilmesi temel olacak.

İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak; finansal kaynakları iklim değişikliği ile uğraş yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik sistemleri geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek.

Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Hudutta Karbon Düzenleme Sistemi (SKDM) kurulabilecek. SKDM’ye ait raporlama, kapsam, içerik, yol ve asıllar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.

İlgili kurum ve kuruluşlarca hazırlanan planlama ve uygulama araçlarında teknolojik öz yeterlilik kapasitesinin artırılması öncelikli amaç olarak belirlenerek pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması temel olacak.

Başkanlık, karbon yakalama ve depolama teknolojileri, hidrojen teknolojisi üzere iklim değişikliği ile gayrete yönelik yeni teknolojik gelişmelerin takibi ile bu alanlardaki projelerin geliştirilmesi için ilgili kurumlarla işbirliği yapmaya, kurumların bu alanlarda çalışmalar yapmasını yönlendirmeye ve ilgili kurumlarla uyum yapmaya yetkili olacak.

Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla koordineli olarak enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecek.

Kurum ve kuruluşlarca, kamuoyu farkındalığının artırılması ve toplumun iklim değişikliğinin tesirleri konusunda hassas hale getirilmesi için eğitim, bilinçlendirme ve kapasite geliştirme faaliyetleri gerçekleştirilecek.

Tüm eğitim seviyelerinde müfredat ve öğretim programlarının güncellenmesi ve yeşil iş gücünün yetiştirilmesi için gerekli çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunca yapılacak.

Uygulamaların yöntem ve temelleri, Bakanlık görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı, uzun devirli iklim değişikliği siyaset evrakları ve belirlenen net sıfır emisyon maksadı doğrultusunda sorumlulukları dahilinde ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından belirlenecek.

Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”ne nazaran, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ETS kurulacak, ulusal tahsisat planlaması hazırlanacak ve tahsisatların dağıtımı yapılacak. Bu kapsamda esneklik düzenekleri ile piyasa istikrar sistemleri da geliştirilebilecek. Piyasa işletmecisi ETS piyasasını işletecek.

ETS kapsamında temelleri yönetmelikle belirlenen direkt sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için İklim Değişikliği Başkanlığından sera gazı emisyon müsaadesi alması mecburî olacak.

Yönetmelikle belirlenen yordam ve temeller kapsamında, sera gazı emisyon müsaadesinin geçerlilik müddeti içerisinde tesisin niteliğinde yahut işleyişinde gerçekleşen değişiklikler ile sera gazı emisyon müsaadesi sahibi gerçek yahut hükmî bireylerde meydana gelecek değişiklikler sonucunda sera gazı emisyon müsaadesi Başkanlık tarafından güncellenecek yahut iptal edilecek.

ETS kapsamına dahil olan işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon bedeline karşılık gelecek halde yıllık tahsisat tesliminde bulunulması zarurî olacak.

Tahsisat teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletme, bir sonraki takvim yılına ait tahsisatlarını teslim ederken belirlenen yaptırıma temel sera gazı emisyonlarına eşit ölçüde tahsisatı da teslim etmekle yükümlü olacak.

ETS kapsamında fiyatsız tahsisat sağlanabilecek. Ulusal tahsisat planları Resmi Gazete’de yayımlanacak. ETS piyasasında süreç görecek tahsisatlara ait iş ve işlemler Devlet İhale Kanunu kararlarına tabi olmayacak.

Tahsisatlar, teminat mukavelelerine mevzu edilemeyecek. Teslim yükümlülüğüne bahis olan fiyatsız tahsisatlar birinci aktarıldığı süreç kayıt sistemindeki hesabından transfer edilmedikçe haczedilemeyecek.

Tahsisatların elektronik ortamda kayden ihracı ve bunlara ait hakların hak sahipleri bazında izlenmesi zarurî olacak.

Teslim yükümlülüğünü yerine getirme vaktinden evvel tesislerin faaliyetine son vermesi, işletmenin tasfiyesi, konkordato kararı alınmış olması teslim yükümlülüğünü yerine getirmesine mani teşkil etmeyecek.

Mali uzlaştırma ile başka mali süreçlere mevzu olan teminatlar ile oluşturulan temerrüt garanti hesabındaki varlıklar, gayeleri dışında kullanılamayacak, haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, idari mercilerin tasfiye kararlarından etkilenmeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati önlem konulamayacak.

– Karbon Piyasası Kurulu

Karbon Piyasası Kurulu, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığını, Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığını, Hazine ve Maliye Bakanlığını, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, Ticaret Bakanlığını, Tarım ve Orman Bakanlığını, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığını temsilen birer bakan yardımcısı, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Lider Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Lideri, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Lideri ve İklim Değişikliği Liderinden oluşacak.

Kurulun sekretaryasını Başkanlık yapacak. Gerekli görüldüğü durumlarda, başka kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları, üniversite ve özel bölüm temsilcileri toplantılara oy hakkı olmaksızın davet edilebilecek.

Kurul, ulusal tahsisat planını onaylayacak, ETS piyasasında fiyatsız tahsisatların dağılımına karar verecek, birincil piyasada satışa sunulacak tahsisat ölçüsünü tespit edecek, ETS kapsamında hangi oranda denkleştirme süreçlerinin kullanılabileceğine karar verecek, ETS ile ilgili plan, siyaset, strateji ve hareketleri belirleyecek, milletlerarası karbon piyasasına bahis olacak bölüm, proje ve faaliyetleri tespit edecek, ilgili sınırlamaları, ithal ve ihraca ait temel politikayı belirleyecek.

Karbon Piyasası Kurulu, üye tamsayısının 3’te 2 çoğunluğuyla toplanacak. Toplantı kararları açık oylama ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alınacak. Oyların eşit olması durumunda konsey liderinin kullandığı oy tarafında karar verilecek.

Danışma Kurulu ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Lideri başkanlığında, Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği, Türk Sanayicileri ve İş insanları Derneği, Milletlerarası Yatırımcılar Derneği, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Dış Ekonomik İlgiler Kurulu, Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği, Finansal Kurumlar Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliğinin karar alıcı seviyede birer temsilcisi, Başkanlık temsilcisi ile gerektiğinde konusuna nazaran davet edilecek öbür kamu kurum ve kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve üniversitelerin birer temsilcisinden oluşacak.

Danışma Konseyinin sekretaryasını Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği yapacak. Müracaat Konseyi, ETS ve memleketler arası karbon piyasası ile ilgili strateji ve aksiyonlara ait istişari nitelikte kararlar alacak. Bu kararları sekretarya, Karbon Piyasası Konseyine sunulması gayesiyle münasebetleriyle birlikte Başkanlığa gönderecek.

Başkanlık, tahsisat süreçleri ile sera gazı emisyonlarının izleme, raporlama ve doğrulama sürecini yönetecek, denkleştirme faaliyetlerini düzenleyecek, karbon kredilerinin ETS kapsamında kullanımını belirleyecek, milletlerarası seviyede karbon kredisi ithal etme ve ihraç etme hususlarında siyaset geliştirmeye ve karar vermeye yönelik iş ve süreci yapacak, öteki piyasalarla işbirliği yapacak, ETS kapsamında karşılıklı tanıma muahedeleri yapılması için plan ve siyasetlerin belirlenmesi maksadıyla çalışmalar yürütecek.

– Görevler

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, ETS piyasası kapsamındaki piyasa bozucu davranışlara ait piyasa nezareti ve kontrolüne yönelik metot ve temelleri Sermaye Piyasası Heyetinin görüşünü alarak belirleyecek.

Piyasa işletmecisi, piyasalara ait mali uzlaştırma süreçleri ile öteki mali süreçleri yürütecek, piyasa bozucu davranışları Başkanlığa ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bildirmekle yükümlü olacak.

Piyasa işletmecisi, tahsisatların ve emisyon ticaretine ait Başkanlıkça ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca emisyon ticaretine ait uygun görülen standartlaştırılmış başka mukavelelerin ETS piyasasında süreç görmesi için gerekli tertibi yapacak ve piyasa işletmecisi vazifelerini yerine getirecek.

Ayrıca Piyasa işletmecisi, tahsisatların ihracı, elde bulundurulması, transferi, iptali, itfası süreçlerinin yürütülmesi hedefiyle süreç kayıt sistemini kuracak, kaydi tahsisatları ve bunlara bağlı hakları elektronik ortamda hak sahipleri bazında kayden izleyecek ve saklamasını yapacak, kayıtların ilgili mevzuatta öngörülen çerçevede kapalılığını sağlayacak.

Merkezi uzlaştırma kuruluşu, ETS piyasasına ait teminat idaresi ve nakit takas faaliyetlerini yürütecek.

Piyasa şeffaflığını sağlamak maksadıyla fiyatsız tahsisat dataları, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon bedelleri ve tesislerin tahsisat teslimat yükümlülüklerine ait bilgiler Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda kamuoyuyla paylaşılabilecek. ETS piyasasında gerçekleştirilecek nezaret ve kontrol faaliyetleri kapsamında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve piyasa işletmecisi tarafından talep edilecek bilgi ve dokümanlar bakımından Elektrik Piyasası Kanunu’nun ilgili kararları gizli olacak.

TBMM Etraf Kurulunda kabul edilen Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”nde “Gönüllü karbon piyasaları ve denkleştirme” başlığı altında düzenlemelere yer verildi.

Teklifle, Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında tahsisat yükümlülüklerinin bir kısmının muadil ölçüde karbon kredisi ile karşılanması gayesiyle denkleştirme yapılmasına müsaade verilebilecek.

ETS ve istekli taahhütler kapsamında yapılacak denkleştirme süreçlerinde kullanılmak üzere, sera gazı emisyonlarının azaltımı yahut giderim faaliyetleri ile yutak alanların artırılmasına yönelik faaliyetler aracılığıyla karbon kredisi üreten ulusal bir karbon kredilendirme ve denkleştirme sisteminin asılları İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Bu denkleştirme projelerine dair sunulan bilgi, evrak ve bilgilerin yanlışlı, hileli olduğunun tespiti halinde, kelam konusu denkleştirme ölçüsü tahsisat teslim yükümlülüğü için kullanılamayacak ve tahsisat teslim yükümlülüğünün yerine getirilmemiş olduğu kabul edilecek. Bu durumda proje sahibine yaptırım uygulanacak.

Bu düzenleme kapsamında karbon kredilerinin kullanılması, üretimi ile ulusal karbon kredilendirme sisteminin kurulması ve uygulanmasına ait temeller İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Ulusal standart ve metodolojilerin geliştirilmesi için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacak. Yurt içinde rastgele bir istekli karbon piyasasında ulusal yahut milletlerarası standartlarla karbon kredisi üretimine başlamış yahut başlayacak olan yurt içinde gerçekleşen projelerin sahipleri, projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmekle yükümlü olacak.

İklim Değişikliği Başkanlığı bu kapsamda memleketler arası standartları geliştiren kuruluşlarla işbirliği yapabilecek.

Teklifte, düzenleme kapsamında elde edilecek özel gelirlerin ve bu gelirlerin bütçeleştirilmesine ait kararlar de düzenleniyor

Düzenlemede belirlenen maksatlarda kullanılmak üzere, “sera gazı emisyon müsaadesi alınması kapsamında elde edilecek gelirler”, “ETS kapsamında birincil piyasadaki tahsisat satış gelirleri, piyasa istikrar düzeneği kaynaklı süreçlerden elde edilen gelirler”, “piyasa işletmecisinin ETS piyasasından elde ettiği gelirlerin yüzde 50’si”, “uluslararası karbon piyasalarında yetki verilen karbon kredileri için alınan katkı payları”, “Kanun kapsamında uygulanan idari para cezalarının yüzde 50’si” özel gelir olarak kaydedilecek.

Bu gelirler karşılığı meblağların tamamı İklim Değişikliği Başkanlığı bütçesinde özel ödenek olarak öngörülecek ve Başkanlık tarafından kullandırılacak.

Ödenek meblağını aşan gelir gerçekleşmeleri karşılığında ödenek eklemeye, ödenek kaydedilen fiyatlardan yılı içinde harcanmayan kısımları sonraki yıl bütçelerine devren ödenek kaydetmeye Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Öte yandan bu gelirlerin tahsili ve bütçede tahsis edilen ödeneklerin kullanımı ile ilgili yordam ve temeller, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının uygun görüşü üzerine İklim Değişikliği Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelik ile belirlenecek.

– Başkanlık, döner sermaye işletmesi kurmaya yetkili olacak

İklim Değişikliği Başkanlığı, döner sermaye işletmesi kurmaya yetkili olacak. Döner sermaye işletmesinin kuruluş sermayesi 10 milyon Türk Lirası olacak. Anılan sermaye ölçüsünü 5 katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkili olacak.

Döner sermaye işletmesinin faaliyet alanları, misyonları, gelirleri, sarfiyatları, işleyişi, kontrolü ve uygulamaya ait yöntem ve asılları Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşüyle İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecek.

Bu gelirler, yeşil dönüşüm ve iklim değişikliğiyle uğraş emeli dışında kullanılamayacak.

Kanun teklifinde yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği ile gayret takviyelerinin kullanımı da karar altına alınıyor.

Buna nazaran, Türkiye’nin yeşil dönüşümünü ve iklim değişikliği ile uğraşını desteklemek emeliyle sera gazı emisyonlarının azaltımı yahut iklim değişikliğine ahenk potansiyeli yüksek olan iklim dostu yatırımlar ile yeşil büyümenin gerektirdiği araştırma, geliştirme ve sektörel teknolojik dönüşüm gereksiniminin karşılanmasına katkı sağlayan faaliyetlerin ve bu kapsamda uygulamaya konulan sistemlerin desteklenmesi temel alınacak.

Karbon Piyasası Kurulu kararları doğrultusunda, ETS kapsamındaki kesimler başta olmak üzere düzenlemede yer alan uygulamalara yönelik stratejik öncelikli bölümlerde faaliyet gösteren hukukî şahıslar ile kamu kurum ve kuruluşlarının yeşil dönüşüm, iklim değişikliği ile uğraş ve adil geçiş takviyelerini kullanması yahut kullanımının teşvik edilmesi için uygun sistemler oluşturulacak.

Kurum ve kuruluşların gelirleri, iklim yatırımlarını yapmak, yaptırmak yahut teşvik etmek ile iklim yatırımlarının risk algısını ve borçlanma maliyetlerini azaltmaya yönelik olarak sigortacılık araçlarının geliştirilmesini desteklemek, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası aracı ihraçlarını teşvik etmek, garanti temini ile hibe ve finansman maliyeti takviyesi de verebilecek halde finansal araçların geliştirilmesi ve bunların uygulanmasını desteklemek emeliyle ilgili kurum ve kuruluşların vazifeleri dahilinde kullanılacak.

Yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği ile gayret takviyelerinin kullanımında yıllara sari taahhütlerin stok meblağı, her yıl, bir evvelki yıla ait olarak tekrar değerleme oranında artırılmak suretiyle hesaplanan mutlaklaşmış son 4 yıl özel gelir gerçekleşme toplamının 2 katını geçemeyecek.

Bu kararın uygulanmasına ait yol ve asıllar, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili kamu kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenecek.

– İdari para cezaları

Kanun teklifinde, düzenlemede yer alan yükümlülüklere ait idari yaptırımlar da belirlendi.

Buna nazaran, sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara muhalif olarak, doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu mühleti içerisinde sunmayanlara, 500 bin Türk lirasından 5 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek. Bu kararın uygulanmasına ait yol ve esaslar, tesislerin kurulu kapasitesine nazaran ihtiyatlı olarak hesaplanan yıllık emisyonu göz önünde bulundurularak yönetmelikle belirlenecek. ETS kapsamında olan işletmelere bu cezalar 2 kat uygulanacak.

Ozon katmanını incelten hususlara ait mevzuatla belirlenen yol ve asıllara, yasaklara yahut sınırlamalara muhalif olarak, ozon katmanını incelten unsurları kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon Türk lirası, ozon katmanını incelten unsurları içeren eserlere yahut ekipmana bakım, tamir ve servis gayeli hizmet veren gerçek ve hükmî bireylere 250 bin Türk lirası, ozon katmanını incelten hususları içeren eserlerin yahut ekipmanın etiketlenmesi kararlarına uymayanlara 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Florlu sera gazlarına ait tarz ve asıllara, yasaklara yahut sınırlamalara ters olarak, florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon Türk lirası idari para cezası verilecek ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Denetim Evrakı verilmeyecek.

Hidroflorokarbonları kotasız ve kotayı aşan ölçülerde ithal edenlere 1 milyon Türk lirası idari para cezası verilecek ve takip eden yıl, kotayı aşan ölçü oranında kotasında kesintiye gidilecek.

Florlu sera gazları içeren kapların, eserlerin yahut ekipmanların etiketlenmesi kararlarına uymayanlara 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Bildirim ve raporları data tabanına müddeti içerisinde girmeyen ya da bilgileri güncellemeyenlere 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Florlu sera gazı içeren yahut çalışması bu gazlara dayanan ekipmana müdahale eden gerçek ve hükmî bireylere 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

TBMM Etraf Komitesinde kabul edilen Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”ne nazaran, Emisyon Ticaret Sistemine (ETS) ait metot ve asıllara, yasaklara yahut sınırlamalara ters olarak, sera gazı emisyonlarının takibine ait mevzuat kapsamında doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun vaktinde sunulmaması durumunda, süreç kayıt sistemindeki hesaplarda yer alan tahsisatlar üzerinden teslim yükümlülüğünün ifası dışında süreç yapılması engellenecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun sunulmasıyla hesaplardaki mani kaldırılacak. Raporun sunulması ile hesaplardaki mahzurun kaldırılması, idari para cezasının uygulanmasına mani teşkil etmeyecek.

ETS kapsamına dahil olan işletmelerden sera gazı emisyon müsaadesi almadan faaliyet gösteren yahut mühleti biten yahut iptal edilen sera gazı emisyon müsaadesi ile faaliyetlerine devam edenlerden, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunan işletmelere, İklim Değişikliği Başkanlığına son 5 yıl içerisinde sunulan en yüksek emisyon pahasına sahip raporda yer alan her bir ton karbondioksit muadili emisyon ölçüsü başına 5 Türk lirası, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere ise 1 milyon Türk lirasından 10 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere uygulanacak cezalarda dal ve kapasite olarak doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunan muadil işletmelere nazaran kıymetlendirme yapılması temel olacak. Bunun hangi hallerde ve hangi kapasitedeki tesise uygulanacağına ait ölçü ve asıllar, İklim Değişikliği Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

ETS’ye ait mühleti içerisinde yükümlü olunan ölçüde tahsisat tesliminde bulunmayanlara, teslim edilmeyen her bir tahsisat için doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun ilişkin olduğu yılın son 3 ayına ilişkin birincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatı ile son 3 ayına ilişkin ikincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatının yüksek olanının 2 katı karşılığına denk gelecek halde idari para cezası uygulanacak.

ETS kapsamındaki tahsisatlarını teslim etme yükümlülüklerini her yıl için en az yüzde 80 kadarını mühleti içinde 3 yıl üst üste yerine getirmeyen işletmelerin sera gazı emisyon müsaadesi iptal edilecek ve yeni sera gazı emisyon müsaadesi 3 aydan 6 aya kadar verilmeyecek.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek. İdari para cezası projenin kayıt yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak.

Düzenlemede öngörülen bilgi, doküman ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen, aldatıcı beyanda bulunan gerçek bireylere ve özel hukuk hukuksal bireylerine 170 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Bu düzenlemeye tabi faaliyetler kapsamında, elektrik piyasası mevzuatının ilgili unsurlarının ihlali halinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından idari yaptırım uygulanacak. Bu kararın uygulanmasında Türk Ceza Kanunu ile öbür kanunların fiilin kabahat oluşturması haline ait kararları gizli kalacak.

– İdari para cezası ölçüsü 50 milyon lirayı geçemeyecek

Teklifte belirtilen idari para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin kelam konusu cezaların ilgilisine bildirim edildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında 2 kat artırılarak verilecek.

Bu düzenleme ve yönetmeliklere karşıt davrananlara kelam konusu alışılmamış faaliyeti düzeltmek için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca bir kereye mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak şartıyla müddet verilebilecek. Verilen müddet sonunda terslik düzeltilmezse faaliyet, terslik düzeltilene kadar Bakanlıkça kısmen yahut büsbütün durdurulacak. Müddet verilmesi ve faaliyetin durdurulması, kanun teklifinde öngörülen idari para cezalarının uygulanmasına mani teşkil etmeyecek.

Kanun teklifi kapsamında her bir fiil için uygulanacak idari para cezası ölçüsü 50 milyon Türk lirasını geçemeyecek.

Elektrik Piyasası Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla bu düzenlemede yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı olarak idari yaptırıma bağlanan fiillere ait denetleme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ilişkin olacak.

Yerinde inceleme ve kontrol yapılması gereken durumlarda, gerekli görülmesi halinde denetleme, İklim Değişikliği Başkanlığının ilgili birimleri ile iş birliği içerisinde Başkanlık ismine Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı tarafından yerine getirilecek.

Teklifte, İklim Değişikliği Başkanlığınca gerçekleştirilecek kontrollerde, kontrol elemanlarının problem yaşamaması için gerekli kolaylığın sağlanması ve gerekli bilgi ve dokümanların verilmesinin mecburî olduğu karar altına alınıyor.

Düzenlemede öngörülen idari yaptırım kararlarını verme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ilişkin olacak.

– Başkanlığa, Çevre Kanunu kararları için denetleme yetkisi

İdari yaptırımların uygulanmasını gerektiren fiillerle ilgili olarak İklim Değişikliği Başkanlığı nitelikleri ve kapsamı yönetmelikle belirlenerek yetkilendirilen kontrol elemanlarınca bir tutanak tanzim edilecek. Başkanlık, tutanağı kıymetlendirerek gerekli idari yaptırım kararını verecek.

İdari yaptırım kararı, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ilgiliye bildiri edilecek. İdari yaptırım kararları hakkında idari yargıda Başkanlığa karşı dava açılabilecek. Dava açılması, idarece verilen cezanın tahsilini durdurmayacak. İdari para cezalarının tahsil usulü hakkında Kabahatler Kanunu kararları uygulanacak.

Kanunda tersine karar bulunmadıkça, bu düzenlemenin uygulanmasına ait adap ve temeller İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Bu düzenlemede karar bulunmayan hallerde, Etraf Kanunu’nun, Kabahatler Kanunu’nun, Elektrik Piyasası Kanunu’nun ve öteki kanunların ilgili kararları niteliğine uygun düştüğü ölçüde uygulanacak.

Kanun teklifi ile İklim Değişikliği Başkanlığının vazife tanımlamalarında yer alan konulara ait mükerrerlik olmaması ve Başkanlığa gerektiğinde yetki evresi yapılabilmesi için Etraf Kanunu’nda düzenleme yapılıyor.

Buna nazaran, İklim Değişikliği Başkanlığına, Çevre Kanunu kararlarına uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi veriliyor.

Teklifle, sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara karşıt hareket edenlere verilen idari para cezalarını belirleyen Etraf Kanunu’ndaki karar yürürlükten kaldırılıyor.

– Elektrik Piyasası Kanunu’na yeni karar ekleniyor

Kanun teklifinde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun’da da değişikliğe gidiliyor.

Buna nazaran, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Emisyon Ticaret Sistemine ait olarak Elektrik Piyasası Kanunu ve başka kanunlarla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna verilen misyonları yerine getirmek ve yetkileri kullanmakla misyonlu olacak.

Teklifle, Elektrik Piyasası Kanunu’na yeni karar ekleniyor. Buna nazaran, EPİAŞ tarafından işletilen yahut mali uzlaştırması gerçekleştirilen Emisyon Ticaret Sistemi piyasası da dahil tüm piyasalara ve ikili mutabakatlara ait olarak piyasa bozucu davranışta bulunulduğunun yahut bu çeşit bozucu tesirlere yol açabilecek teşebbüslerin saptanması halinde, ihlalin tartısına nazaran, EPDK tarafından gerçek şahıslara 2 milyon Türk lirasına, hukukî bireylere ise 20 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Ancak bu fiilin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi yahut ziyana sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının fiyatı, bu menfaat yahut zararın 2 katından az olamayacak.

Piyasa bozucu davranış tipleri ile piyasa bozucu davranışların önlenmesi gayesiyle ilgililer hakkında piyasada faaliyet gösterme yetkilerini, süreksiz olarak kısmen yahut büsbütün durdurmak dahil, piyasanın aktif ve sağlıklı işleyişini temin için gerekli her türlü önlemin alınmasına ve uygulanmasına ait yordam ve temeller ile idari para cezası fiyatının tespitinde dikkate alınacak konular, Sermaye Piyasası Konseyinin görüşü alınarak EPDK tarafından yönetmelikle düzenlenecek.

ETS büsbütün uygulanmaya başlanmadan evvel pilot devir uygulaması yapılacak. Pilot uygulama devrinin kapsamı, mühleti ve uygulamaya ait yol ve temeller ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak Karbon Piyasası Kurulunca belirlenecek. Pilot uygulama devrinde, düzenlemede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle tesis edilen idari para cezaları yüzde 80 oranında indirilmek suretiyle uygulanacak.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon müsaadesi almak zorunda olacak. Üç yıllık mühlet içerisinde işletmelerin, ETS kapsamında faaliyetlerine devam edebilmeleri için bir defaya mahsus olmak üzere sera gazı emisyon müsaadelerinin olduğu kabul edilecek. Gerekli görüldüğü takdirde Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda İklim Değişikliği Başkanlığı, bu fıkrada yer alan süreyi, bitim tarihlerinden itibaren 2 yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilmesine ait karar, Başkanlıkça belirlenen müddetin resmi internet sitesinde duyurulmasıyla uygulanmaya başlayacak.

Kanun teklifinde belirtilen mevzuata ve planlama araçlarına ait hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı, bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Yerel iklim değişikliği aksiyon planları, en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar hazırlanacak. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu süreyi, bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

– Kanun teklifinde değişiklik önergeleri

CHP’nin, Paris İklim Mutabakatı’nda yer alan 2053’e kadar sıfır emisyon taahhüdünün yerine getirilmesi için emisyon salımının düşürülmesi emeliyle kanun teklifinde “Emisyon Ticaret Sistemi” tarifinin yer aldığı fıkraya “net sıfır emisyon amacına uygun” ibaresinin eklenmesine ait değişiklik önergesi kabul edildi.

Kabul edilen önergeye nazaran, Emisyon Ticaret Sistemi’nin tarifi “Sera gazı emisyonlarına, net sıfır emisyon maksadına uygun bir üst hudut belirlenmesi prensibine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltımını teşvik eden ulusal ve memleketler arası piyasa temelli mekanizma” formunda tekrar düzenlendi.

Öte yandan CHP’nin kabul edilen bir öteki önergesine nazaran, mahallî iklim değişikliği aksiyon planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk gayesiyle adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak formda vali uyumunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, öteki vilayetlerde il belediyesi ve vilayet özel yönetimi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların iştirakiyle hazırlanacak yahut hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kuruluna sunulacak.

Kaynak: Memurlar