Muharrir Ümit Aktaş: Sürecin ilerlemesi için Kürtlerin kazanımları olmalı

İSTANBUL – Devlet Bahçeli’nin davetinin akabinde başlayan İmralı görüşmeleri devam ediyor. Abdullah Öcalan’ın bir davet yapması beklenirken belediyelere yönelik kayyım atamaları sürüyor. Öbür yandan ise siyasi operasyonlar yapılıyor.

Halkların Demokratik Kongresi’ne (HDK) yönelik İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nca yürütülen soruşturma kapsamında gözaltına alınan 51 bireyden 30’u cuma günü tutuklandı.

Siyasi operasyonlara yönelik yansılar de devam ediyor. Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi’nde bir dizi görüşmeler yapan İmralı heyeti, ülkeye döndü. Heyetin İmralı’ya giderek Abdullah Öcalan ile görüşmesi ve bir bildiri getirmesi bekleniyor.

Öte yandan HDK başta olmak üzere birçok kurum Kürt sorununun barışçıl bir tahlile kavuşması için toplantılar düzenledi. Bunlardan biri ise Müslüman Aydınlar’ın 8 Şubat’ta açıkladığı ‘Barışa Davet Manifetosu’ oldu.

Basın açıklamasını yapan müellif Ümit Aktaş ile son gelişmeleri ve bundan sonrasında neler beklediklerini konuştuk…

Devlet Bahçeli’nin davetinin akabinde yeni bir süreç başladı. Lakin toplum bir “yumuşama” beklerken, kayyım atamaları ve yeni siyasi operasyonlar devam etti. Hal bu türlü olunca süreç heyecanına da karamsar bir hava çöktü. Sizin tüm bu gelişmelere dair genel değerlendirmeniz ne?

Çözüm sürecini adeta uzun vadeli bir siyasal strateji olarak gören iktidar (devlet), bu süreçte bir yandan Kürtleri yerli ve ulusal kültüre uyumlulaştırmaya çalışırken, öte yandan ise iç siyaseti biçimlendirme gayretini da sürdürüyor. Bazıları için bu bir manada da havuç ve sopa stratejisi. Türkiye Kürtlerini dışarıdaki Kürdistan coğrafyasından farklı tutmaya çalışan bir strateji, savaşçı ve/veya Kürdistanî eğilimleri de zayıflatmaya çalışıyor. Muhalif kısımlar ortasında bir çatlak oluşturmaya çalışan bu strateji, kendisine karşı biçimlendirilen cepheyi de dağıtmayı amaçlıyor.

Tabii ki tüm bunları gerçekleştirmenin yegâne usulü bu değil. Demokratik bir strateji, daha itidalli ve yumuşak bir güç kullanarak ya da hiçbir kriminal araca başvurmaksızın müzakereci bir tavırla da bu problemleri çözümleyebilir. Lakin bu, ilkesel olarak işi kolay kılmaya dair barışçı bir bakış. İktidarın bakışı ise işin kolaycılığına kaçan şiddete dayalı bir bakış. Şiddeti biricik ve başat bir sorun çözme prosedürü olarak gören, hukuku da buna araçsallaştıran bu bakış, demokratik süreçleri umursamayan bir otokratik eğilimden ve ulusalcı ezberlerden beslenmekte.

Kürtlerin hak taleplerinin Türklerde, bilhassa de muhafazakâr kesimde yer alanlar ortasındaki tesirini nasıl değerlendirirsiniz? Bu bahiste toplumun Kürt olmayanlarının tavırlarına dair nasıl gözlemleriniz var?

Muhafazakâr kesitin yüklü bir niceliği siyaseti büsbütün iktidarın uhdesine bırakmış durumda. Gerçi bu kesim geçmişte de böyleydi, gelecekte de pek bir şey değişecek üzere değil. İktidar açısından bu arzulanabilir bir şey ancak bir taraftan da bilhassa genç jenerasyonlar ortasında önemli bir erime var. Bunu önlemeye çalışan iktidar kendisine yakın cemaat ve SDK’lar (sivil devlet kuruluşları) aracılığıyla hem bu erimeleri önlemek hem de kendi tabanını olduğu kadar Kürtleri de hegemonize etmek üzere bir gayret da yürütmekte. Muhafazakârlığın daha ölçülü milliyetçiliği, Kürt sıkıntısında doğal olarak ulusalcılar kadar sert bir yaklaşıma sahip değil ve problemin barışçı bir biçimde çözümlenmesini desteklemeye hazır. Bunun dışındaki bağımsız İslami kısımlar ise sorunun tahlilinde daha faal bir tavır izleyip buna dair toplantılar ve etkinlikler düzenleyerek sürece katkı vermeye çalışmakta.

Geçtiğimiz günlerde sizin de içinde olduğunuz ve kendilerini ‘Müslüman Aydın’ olarak tanımlayan bir küme, barış için davet yaptı ve bir manifesto yayınlandı. Manifestoda, “Yaşadığımız bölgedeki durum derin bir sarsıntıya uğradı. Sömürgecilerin Birinci Dünya Paylaşım Savaşı’nın akabinde bölgedeki gerçekliğe uyumsuz olarak belirlediği siyasal haritanın en büyük mağdurlarından birisi olan Kürtleri de içine alacak bölgesel bir barışın ve özgürleşmenin imkânı doğdu” denildi. Bu değerlendirmenizi biraz açar mısınız? Sizce bu türlü bir imkânı yaratan şartlar yalnızca Suriye’deki gelişmelerle mi ilgili?

Elbette ki değil. Zati bildirinin buna dair bir cümlesi de şöyle: Bölgenin dört ülkesine dağılmış Kürt nüfusunun bulunduğu her ülkede tâbi tutulduğu baskı, ayrımcılık, ötekileştirme ve hatta yok sayma siyasetlerinin sonunun gelmesinde kuşkusuz ki Kürtlerin sürdürdükleri gayret ve direncin de kıymetli bir hissesi var.

Ancak Suriye’deki iktidarın değişimine yol açan süreçte, varlığını sürdürülen savaş kurallarına dayayan otokratik güçler önemli ölçüde zayıfladı ve bölgedeki ezilen kısımların öne çıkmasını sağlayacak bir vasat doğdu. Hasebiyle da emperyal güçlerin bölgede kendilerine has bir istikrar sağlama teşebbüslerinden evvel, bölgenin iç dinamiklerinin hareketi için nispî bir aktifleşme imkânı doğmuş oldu. Dileğimiz odur ki bu, Kürtlerin özgürleşmesi için de bir imkâna dönüşür.

Esasına bakılırsa en hoşu, bu sürecin bölge ülkeleri ortasındaki bağları güçlendiren ve halkları özgürleştiren, sonların şeffaflaştırıldığı bir bölgesel işbirliği vasatına evrilebilmesi. Zira bu haliyle farklı coğrafyalara dağılmış azınlıklar, datalı baskıcı devletler içerisinde daima ezilmekteler. Meğer sonları gevşeterek, bağlantıları rahatlatan bir vasatta daha çoğulcu, farklı kültürlere alan açan bölgesel bir yakınlaşmanın imkânı da doğabilir.

HÜDA-PAR “Kürt Sorununa İnsani Tahlil Çalıştayı” düzenledi ve iktidar bloku içinde tartışmalar yarattı. Bu da iktidarda bir ‘iç kavga’ yaşandığı yorumlarına neden oldu. Siz bu değerlendirmeye katılıyor musunuz, nasıl yorumluyorsunuz?

Aslında HÜDA-PAR da, iktidarın öteki farklı bileşenleri üzere, rölâtif olarak iktidar blokuna yakın bir yerde durmakta. Bununla birlikte, duruşu her ne kadar DEM Parti üzere olmasa da HÜDA-PAR da büyük ölçüde Kürt sosyolojisine dayanan bir parti. Ne var ki Kürt sorunu üzere şiddetli ve kritik sıkıntılarda ister istemez görüş ayrılıkları da ortaya çıkmakta. Dahası bu ayrılıklar öteden beri anayasaya dair tartışmalara da dayanmakta ve bu hususlarda görüşler de vakte ve duruma nazaran değişebilmekte. Sözgelimi muhalif bölümler kıymetli ölçüde barış sürecini desteklerken, iktidar bloku içindeki kimi isimler ise klişe çekinceleri tekrarlayarak resmi ideolojiye yakın bir tavrı sürdürmekteler ki bunun dengesel bir stratejik çerçeveye mahsuben ortaya konması da mümkün.

Doğal olarak Kürt problemi üzere bir hususta HÜDA-PAR’ın yaklaşımları iktidar blokunun telaffuzlarına nazaran daha radikal yahut HÜDA-PAR bunu daha rahat bir biçimde söz ediyor. Fakat Türkiye her halükarda tartışmalara husus olan vatandaşlık tarifi kadar lisan kısıtlarını da aşmak zorunda. Bununla birlikte bu kadar kıymetli bir sorunun gereğince geniş yüreklilikle ve farklı bölümlerce tartışıldığını da söylemek mümkün değil. Çünkü kimi problemler var ki yalnızca konuşulamadığı için tabulaştırılmakta. Yunus Emre’nin, “Beri gel barışalım, yad isen bilişelim” demesi üzere, çözülemez denilen birçok sorun yalnızca konuşmakla ve bilişmekle, yani yadlığın, yabancılığın, yabancılaşmanın giderilmesiyle bile tahlile kavuşabilir.

İmralı heyetinin görüşme trafiği aşikâr bir evreye gelmiş görünüyor. Bundan sonrasında gözler Öcalan’dan gelecek davete çevrilmiş durumda. Siz hangi içerikte, nasıl bir davet bekliyorsunuz?

Öcalan’ın bu süreçteki rolü elbette kıymetli ve bu bahiste iktidar etrafının acelesine karşın Öcalan sürece temkinle ve dikkatle yaklaşıyor. Sanırım tüm tarafların görüşlerini aldıktan sonra uzlaştırıcı bir rol oynayacak. Muhtemelen Kandil ve Rojava’dan birtakım fedakârlıklar bekleyecek ve tıpkı talebi iktidara da yöneltecek. Her ne olursa olsun sürecin ilerlemesi için Kürtlerin kimi kazanımları olmalı. Bu tahminen birtakım aşırılıkçıların taleplerini karşılamayacak fakat büyük çoğunluğu hoşnut kılacak. Elbette ki bu hoşnutluğun sürdürülebilirliği, Kürtlerin artık çağımıza yaraşır bir biçimde ve insanca yaşayabilecekleri, maddelerle güvencelenmiş bir havayı hissedebilmeleriyle mümkün. En değerlisi ise Türk tarafının da buna istek göstermesidir ki sanırım Türkiye bu açıdan tarihinin en olumlu noktasında bulunmakta.

Kaynak: Gazete Duvar