TBMM İliç Komitesi: ‘Madencilik Siyasetleri Üst Kurulu’ oluşturulsun

Erzincan’ın İliç ilçesindeki maden ocağında meydana gelen kazanın tüm taraflarıyla araştırılması ve misal kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi maksadıyla kurulan Meclis Araştırması Komitesi, taslak raporunu tamamladı.

AK Parti Antalya Milletvekili Atay Uslu başkanlığındaki Kurul, 3 aylık rutin müddetinin akabinde aldığı bir aylık ek müddette de çalışmalarını sürdürerek taslak raporunu bitirdi. Üyelere ve siyasi partilere gönderilen rapor, milletvekillerinin görüş ve tekliflerinin akabinde temel rapor haline getirilerek Meclis Başkanlığına sunulacak.

7 kısımdan oluşan toplam 518 sayfalık taslak raporun sunuş kısmında değerlendirmelerde bulunan Komisyon Başkanı Uslu, yaşanan olayın, “Önce insan, evvel etraf, sonra inançlı madencilik” anlayışının ehemmiyetini ortaya koyduğunu belirtti.

Güvenliği ön planda tutan daha güçlü yasal düzenlemeler yapılmasının, sürdürülebilir ve inançlı maden üretimi mimarisini geliştirecek eğitim süreçleri düzenlenmesinin ve uygulamaların sıkı formda denetlenmesinin elzem olduğunu vurgulayan Uslu, Kurulun 100 saatlik toplantı takvimi gerçekleştirdiğini tabir etti.

Komisyonun 14 bin sayfaya ulaşan bilgi ve belgeyi incelediğini belirten Uslu, raporda inançlı altın madenciliği mimarisi, personel sıhhati ve iş güvenliği sistematiğinin güzelleştirilmesi, etraf sıhhatinden halk sıhhatine kadar olumsuz tesirlerin bertarafı üzere çok sayıda bahiste çeşitli değerlendirmelerin bulunduğunu bildirdi.

Altın üretimi ve zenginleştirme sistemlerine ait bilgilere yer verilen raporda, altın madenciliğine yönelik mevzuat da ele alındı, altın madenciliğindeki kurumsal yapı aktarıldı.

Altın madenlerindeki kontrollere de yer verilen raporda süreçlerin nasıl işlediği anlatıldı. Raporun 6’ncı kısmında İliç’teki maden ocağında meydana gelen kaza hakkında bilgi verildi.

Daha evvel yapılan kontrollerdeki eksiklikler ve uygulanan para cezalarına değinilen raporda, kaza anında yığın liç alanındaki gerecin 10 milyon 249 bin metreküplük kısmının hareket ettiği belirtildi.

Değişim gösteren kritik parametrelerin ilgili firma yahut tasarım ve mühendislik firmalarınca operasyona yönelik karar alma süreçlerinde aktif biçimde değerlendirilmemesinin müdahale müddetinin aşılmasına yol açtığı vurgulanan raporda, şunlar kaydedildi:

“Erzincan İliç kazası, madencilik bölümünde tasarım, izleme ve müdahale sistemlerinin entegrasyonunun ne kadar hayati olduğunu bir defa daha ortaya koymuştur. Gelecekte benzeri kazaların önlenmesi için sadece mühendislik modellerinin doğruluğu ve detaylılığına değil tıpkı vakitte dizaynda kullanılmış olan bilgilerin izleme süreçlerinden elde edilen datalar ile değiştirilerek tekrar yorumlanması ve bu yorumlar doğrultusunda kritik konulara ait operasyonel müdahalelerin yani reaksiyon mühletinin suratına da odaklanılmalıdır. Sistemlerin dinamik yapısı göz önüne alınarak erken ihtar sistemleri güçlendirilip dizaynın güncellenmesi dahil mevzularda karar alma sistemleri hızlandırılmalıdır.”

Erzincan’ın İliç ilçesindeki maden ocağında meydana gelen kazanın tüm taraflarıyla araştırılması ve misal kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi emeliyle kurulan Meclis Araştırması Kurulunun taslak raporunda, inançlı ve sürdürülebilir altın madenciliği mimarisinin ve siyasetlerinin geliştirilmesine yönelik teklifler yer aldı.

Toplam 79 unsurluk tekliflerin birinci sırasında, Maden Kanunu’ndaki tanımlamalara uygun olarak bilhassa altın madenciliği ve inançlı altın madenciliği mimarisi için farklı müsaade, izleme, kontrol ve uygulama standartları ve kılavuzları oluşturulması, Türkiye’deki tüm madencilik mevzuatının taranarak, sırf altın madenciliğini ilgilendiren spesifik mevzularda başka bir mevzuat düzenlemesi yapılmasının kıymetlendirilmesi gerektiği belirtildi.

Maden iş yerlerinin, çalışan başına vefat oranında birinci sırada yer aldığına dikkat çekilen raporda, “Tüm maden iş yerlerinde bir güvenlik siyaseti oluşturulmalı ve bu siyaset çerçevesinde tüm taraflar bilinçlendirilerek vazife, yetki ve sorumlulukları konusunda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.” tabiri kullanıldı.

Raporda, kamuoyunda “üretim baskısı” olarak söz edilen, işletmenin öngörülen termin planının önünde seyretmesi konularının daha yakından izlenebilmesi, bu noktada hak sahiplerinin hesap verebilirliğinin artırılması, ayrıyeten ilgili kamu kurumları tarafından üretim faaliyeti noktasında dal önceliklerini, trendlerini manaya ve anlamlandırmada, kontrol planı başta olmak üzere çeşitli siyasetler geliştirmede kolaylık sağlayacak değerli datalar sağlaması maksadıyla Maden Kanunu’ndaki ilgili kararlarda düzenleme yapılması gerektiği kaydedildi.

Raporda, yığın liç kavramını bir bütün ve ayrıntılı olarak tanımlayan; yığın liç dizaynının, projesinin, işletiminin ve uygulamasının dinamik bir süreç olduğundan hareketle yeni gelişen durumlara nazaran güncellenmeni ve kontrolünü de içeren, geniş kapsamlı, bütüncül bir mevzuat çalışması yapılması gerektiği aktarıldı.

Madencilik alanındaki madencilik müşavirliği, mühendislik, danışmanlık, su yapısı kontrolü üzere kontrol ve bağımsız kontrol üzere özel kuruluşların akreditasyon sürecinin bir çatı altında birleştirilmesi konusunun düzenlenmesi gerektiği vurgulanan raporda, “Özellikle altın madenciliği alanında izleme süreçlerinin, çevresel tesirler açısından bilhassa suya, havaya, toprağa olan tesirleriyle ilgili rutin yahut rutin dışı ölçümlerin izlenmesi süreçlerinin kamuoyu ile anında paylaşılmasını sağlayacak düzenlemeler geliştirilmelidir.” teklifine yer verildi.

Raporda, bilhassa yığın liç, atık depolama tesisi üzere büyük yapıların kontrolü, bu yapılarla ilgili meydana gelebilecek acil durumlarda alınacak aksiyon planları, bu yapılarda rutin iş ve süreçler devam ederken meydana gelebilecek aksaklıklar için tetikleyici hareket planı, bu yapıların işletilmesi esnasında kullanılan günün şart ve kaidelerinde mevcut en güzel teknolojik tahlil üzere bahislerin daha ayrıntılı irdelenmesine ve denetlenmesine yönelik mevzuatta düzenleme ve değişiklikler yapılması ve kurumlar ortası uyumun güçlendirilmesi gerektiği kaydedildi. Raporda, eksik ve ihmali bulunanlara ait yaptırımlarla ilgili şu tekliflere yer verildi:

“Kamu kurumlarınca yapılan kontroller sırasında tespit edilen, sıhhat ve güvenliği tehlikeye atan eksiklikler konusunda ihmal ve sorumluluğu bulunanlar hakkında uygulanan idari yaptırımların caydırıcılığı artırılmalıdır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen taksirle adam öldürme (öngörülen ceza kolay halinde iki yıldan altı yıla kadar mahpus cezası), taksirle adam yaralama (öngörülen ceza kolay halinde üç aydan bir yıla kadar hapis) ve etrafın taksirle kirletilmesi (öngörülen ceza kolay halinde iki aydan bir yıla kadar mahpus cezası) cürümlerinin madencilik faaliyeti kapsamında işlendiği hallere has olmak üzere, kararın açıklanmasının geriye bırakılması kararı verme yasağı getirilmesi ve bu hallerin Kanunda hatanın nitelikli hali olarak düzenlenmesi; böylece bu fillerin karşılığında daha ağır cezaların belirlenmesi sağlanmalıdır.”

“Madencilik Siyasetleri Üst Kurulu” önerisi

Raporda, tüm olağan kaynak yatırım ve işletme süreçlerini kapsayan (ruhsatlandırma, izin-lisans verme ve takip etme, izleme, denetleme, madencilik faaliyetleri için siyasetler belirleme) konsey yapısına sahip yeni bir yapılanma inşa edilmesinin, birden çok bakanlığı ve kurumu ilgilendiren madenciliğin stratejik adımlarını kolaylaştıracağı söz edildi.

Tüm alışılmış kaynak yatırım ve işletme süreçleri için önerilen yeni kurumsal yapılanma oluşturuluncaya kadar Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün (MAPEG) teşkilat yapısının güçlendirilmesine ve kurumsal kapasitesinin artırılmasına yönelik tedbirler alınması gerektiği vurgulanan raporda, “Madencilik alanındaki stratejileri belirlemek, stratejilerin takibini, uyumu ve uygulamasını sağlamak hedefli madencilik faaliyetlerine ait yeni bir şura yapılandırması, ‘Madencilik Siyasetleri Üst Kurulu’ oluşturulması konusunda çalışmalar yapılması önerilmektedir.” tabiri kullanıldı.

Raporda, madenlerde iş sıhhati ve güvenliği idare sisteminin oluşturulması, iş güvenliği ikliminin güzelleştirilmesi ve bunun sürdürülebilir kılınması için iş sıhhati ve güvenliği kontrol ve izlemelerinin uzmanlaşmış bir çatı kuruluş altında toplanmasını sağlayacak, milletlerarası standartlarda bir Maden Güvenlik Kurulu yahut Ulusal Maden İş Sağlığı ve Güvenliği Kurumu oluşturulması, altın üretimi yapılacak tesislerin; ulusal ve memleketler arası platformda kabul edilen mühendislik standartlarına uygun inançlı tasarım kriterleri kullanılarak tasarlanması, onaylanması ve uygulamadaki eksikliklerin faal ve bağımsız denetleme ve yaptırımlarla giderilmesi sağlanması, madencilik faaliyetlerinde teknolojik yeniliklerin takip edilerek, en yeni ve inançlı ekipmanların kullanılması, madende kullanılan tüm ekipmanların sistemli bakımlarının yapılması ve gerektiğinde yenilenmesi sağlanması gerektiği belirtildi.

Raporda, patlatma kaynaklı sismik dalgaların da sarsıntı dalgaları üzere ayrıntılı formda incelenmesi gerektiği kaydedildi.

Türkiye’nin, sarsıntı, heyelan, taşkın, çığ, kaya düşmesi üzere birçok doğal tehlike potansiyeline sahip olduğuna dikkat çekilen raporda, bu nedenle metalik maden üreten işletmelerin ek denetim ve takiplerinin yapılması önerildi.

Altın madeni işletme faaliyetlerine yönelik bağımsız kontrolün mevzuatta düzenlenmesi gerektiği belirtilen raporda, altın madeni işletmelerinin çeşitli münasebetlerle yaptırdığı bağımsız kontrollere ait raporları ilgili Bakanlıkla paylaşılmalarının zarurî hale getirilmesine yönelik yasal düzenleme yapılması istendi.

“Afet ve Yer Bilimleri” dersi

Raporda, “Altın madeni işletme faaliyetlerinin niteliğine ait çerçeve çizilerek bu faaliyetlerin bağımsız kontrole tabi olmaları gerektiği konusunda mevzuat düzenlemesi yapılmalı ve milletlerarası bağımsız sertifikasyon kuruluşlarının etkin rol oynayacağı ve halihazırda mevcut kontrol sistemine katkı sağlayacağı ek bir kontrol ve nezaret sistemi kurulmalıdır.” sözlerine yer verildi.

Maden kazalarının önlenmesi emeliyle açık işletme, maden işletme faaliyetleri ile pasa üzere yığınların yüzey hareketlerinin izlenmesinin, İnterferometrik Yapay Açıklıklı Radar, yer denetim radarı, robotik totalstation üzere teknolojiler ile tertipli takibinin yapılmasının, hududu aşan sonuçlarda birden çok denetleme, izleme otoritesine anlık bilgi verilmesinin gerektiği kaydedilen raporda, bu çerçevede de yasal düzenlemelerin gündeme gelmesi önerildi.

Altın madenciliği özelinde milletlerarası kuruluşlarla bilhassa siyanür yönetimi noktasında iş birliği sağlanması gerektiği vurgulanan raporda, maden işçiliğinde ihtisasın artırılması emeliyle Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığınca belirlenecek yerlerde kâfi sayıda meslek lisesi ve meslek yüksek okulu kurulması, orta yahut uzun vadede bu meslek liselerinden ve yüksek okullardan mezun olanların madenlerde çalıştırılmalarının desteklenmesi tavsiyesinde bulunuldu.

İlkokuldan itibaren “Afet ve Yer Bilimleri” derslerinin müfredata dahil edilmesi istenilen raporda, şu tekliflere yer verildi:

“- Yığın liçi üretim formülünü uygulayan işletmelerde üretim, iş güvenliği ve iç kontrol işlerinin tecrübeli ve tesisin risk profili ile uyumlu işçi tarafından yönetilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır.

– Maden alanlarının genelinde acil ikaz sisteminin kurulması ile ilgili düzenleme yapılmalıdır.

– İlköğretim çağından başlamak üzere her yaştan beşerde farkındalık sağlanması maksadıyla iş sıhhati ve güvenliği dersleri mecburî olmalıdır.

– Altın madenciliğinde, sahanın eski haline getirme ve dönüştürme maliyeti ile çevresel tesir maliyeti üzere rehabilite bedellerinin işletmeciden büsbütün karşılanmasını sağlayacak maliyetlendirme, bedellendirme ve teminatlandırılma kriterleri ve standartları oluşturulmalıdır.

– Madencilik faaliyetlerine, faaliyet sonrası kapatma ve etraf düzenlemeleriyle ilgili kâfi finansal teminatın mevcudiyeti halinde müsaade verilmelidir. Firmalar, madencilik faaliyetine ait olarak toplumsal ve çevresel tedbirleri içeren bir kapatma planını faaliyetin başlangıcından itibaren hazırlamalı ve bu plan tertipli olarak güncellemelidir.

– Altın madenciliğinin toplumsal tesirleri konusunda da çalışmalar yapılmalıdır. Tesir tahlilleri çerçevesinde toplumsal sorumluluk projelerinin yapılması teşvik edilmeli, mecburî kılınmalıdır. Altın madenciliği kesiminde toplumsal sorumluluk projelerinin gönüllüğü, projelerinin sürdürülebilirliği için zorunluluğa dönüştürülmelidir.

-İşletmelerin bütçe imkanlarının aşikâr oranını toplumsal sorumluluk projelerine ayrılmasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır.

– Madenlerde arama kurtarma ünitelerinin kurulmasına yönelik bir maden arama kurtarma mevzuatı geliştirilmeli, maden kazalarında bu gruplar ortasında uyumun nasıl sağlanacağına dair hususların netleştirilmesi sağlanmalıdır.

– Liç alanında vazifeli işçi üzerinde giyilebilir teknolojilerden yararlanılarak tasarlanmış irtibat araçları bulundurulmalıdır. Rastgele bir acil durum anında bu araçlar sayesinde işçiye ulaşım kolaylaştırılmalıdır.

– Altın fiyatlarındaki muhtemel dalgalanmalar ve gelecekte beklenen fiyat artışları göz önünde bulundurularak; 2101 Dolar/Ons üzerindeki düzeyler için yeni dilimler eklenmelidir. Ayrıyeten devlet hakkı yüzdelik oranlarında da güncellemeler yapılarak altın madenin iktisada direkt katkısı arttırılmalıdır.

– İliç maden alanında faaliyetlerin devamına; azamî iş yeri güvenliği ve çevresel tesirler için gerekli önlemler alınarak ve üretim sisteminin değiştirilmesi dahil farklı alternatifler ve farklı üretim modelleri kıymetlendirilerek karar verilmelidir.

– Hem madenlerde açma, müsaade, izleme ve işletme süreçlerinin hem maden kazaları riskinin azaltılmasına yönelik uygulamaların yargısal kontrolü mevzularında hem de maden kazalarına ait soruşturma ve kovuşturmalar konusunda uzmanlaşmış mahkemelerin oluşturulması sağlanmalıdır.”

Raporda, İliç’teki maden kazasının meydana geldiği işletme alanında yapılması gerekenlerle ilgili tavsiyelere de yer verildi.

Kaynak: Memurlar